Peygamber Efendimiz (s.a.v) Hizmetçilerine Nasıl Davranırdı?

Peygamber Efendimiz (s.a.v) kendisine hizmet edenlere nasıl davranırdı? Nasıl hitap ederdi? Onlara nasıl değer verir ve ilgilenirdi? Onlara nasıl davranılmasını ister ve tavsiye ederdi?

“Kişinin, nefsine, âilesine, çoçuğuna ve hizmetçisine yapmış olduğu harcamalar sadakadır.” (İbn-i Mâce, Ticârât, 1)

Resûlullah -sallallâhu aleyhi ve sellem- kendisine hizmet eden kimseleri diğer insanlar gibi Allah’ın bir kulu olarak kabul etmiş ve onlara hüsn-i muâmelede bulunmuştur. İnsan olma açısından efendi ile hizmetçi arasında hiçbir fark görmemiştir. Öncelikle hizmetçilere yapılan hitapları tashih etmiş ve insanlığın şâhit olmadığı bir mürüvvet ve asâlet örneği sergilemiştir. (Buhârî, Itk, 17) Bir hâdis-i şerîflerinde şöyle buyurmuşlardır:

“Hiç kimse «kulum», «câriyem» demesin. Bilakis «oğlum», «kızım», «yavrum» desin!” (Müslim, Elfaz, 15)

Fahr-i Kâinât Efendimiz’in, her zaman ezilen ve hakâretlere mâruz kalan bu insanlara “oğlum”, “kızım”, “yavrum” diye hitap etmesi, özellikle o devirde pek çok insanın aklının alamayacağı büyük bir iltifattır.

ASR-I SAADET'TEN ÖRNEKLER

Allah Resûlü’nün bu irşâdından sonra hizmetçilerin nasıl bir hayata kavuştuklarını görmek için Asr-ı Saâdet’e kısaca bakmak yeterlidir. Ashâb-ı kiram hizmetçilerine yediklerinden yedirir, giydiklerinden giydirir, ağır yük taşıtmaz, zor iş vermez ve onları kardeş telâkki ederlerdi. (Buhârî, Îmân, 22) Çünkü örnek aldıkları Allah Resûlü onlara şu tavsiyelerde bulunmuştu:

“Birinize hizmetçisi yemeğini getirince, onu beraber yemek üzere oturtmayacaksa, hiç olmazsa bir iki lokma veya yiyecek bir iki şey versin. Zira yemeğin hararetini ve zahmetini o çekmiştir.” (Buhârî, Et’ime, 55; Tirmizî, Et’ime, 44)

“Kişinin, nefsine, âilesine, çoçuğuna ve hizmetçisine yapmış olduğu harcamalar sadakadır.” (İbn-i Mâce, Ticârât, 1)

Âlemlere rahmet olan Peygamberimiz sâyesinde hizmetçiler, efendilerinin kardeşleri oldular; daha önceden hiç kıymet verilmeyen insânî duyguları nazar-ı dikkate alındı, fikirleri değer kazandı, sevgi ve şefkâte mazhar oldular. Nitekim Ma’rûr bin Süveyd şöyle demiştir:

“Ben, Ebû Zer -radıyallahu anh-’ı üzerinde değerli bir elbise ile gördüm. Aynı elbiseden kölesinin üzerinde de vardı.” (Müslim, Eymân, 40)

Fahr-i Kâinât -sallallâhu aleyhi ve sellem-’e uzun bir müddet hizmet eden Enes -radıyallahu anh-, onun kendisine olan muâmelesinden bahsettiği bir rivâyette şöyle demiştir:

“Ben Resûlullah -sallallâhu aleyhi ve sellem-’in ellerinden daha yumuşak ne bir atlasa ne de bir ipeğe dokundum. Allah Resûlü’nün kokusundan daha hoş bir râyiha koklamadım. Resûlullah’a tam on yıl hizmet ettim.[1] Bana bir defa bile “öf!” demedi. Yaptığım bir şeyden dolayı «Niye böyle yaptın?» demediği gibi, yapmadığım bir şey sebebiyle «Şöyle yapsan olmaz mıydı?» da demedi.” (Buhârî, Savm, 53; Müslim, Fedâil, 52, 82)

Âişe -radıyallahu anhâ-, Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-’in, Allah yolunda savaş hâli dışında, ne bir kadına ne bir hizmetçiye, kısacası hiçbir kimseye el kaldırmadığını bildirmiştir. (Müslim, Fedâil, 79)

Fahr-i Kâinât Efendimiz bu merhametinin bir tezâhürü olarak hizmetçilere beddua etmeyi yasaklamış ve:

 “Dileklerin kabul edildiği zamana denk gelir de Allah bedduanızı kabul ediverir” buyurmuştur. (Ebû Dâvûd, Vitir 27)

Her insan hata yapabilir. Ancak mühim olan hatayı anlayıp ondan rücû etmektir. Cenâb-ı Hak kullarının her türlü günâhını, tevbe ettikleri takdirde affetmektedir. İnsanlar da Allah Teâlâ’nın Ğaffâr ismiyle ahlâklanarak işlenen hataları affetme yoluna gitmeli, böylece kendileri de Hak katında affa lâyık hâle gelmelidir. Bu hakîkatlerden hareketle Allah Resûlü -sallallâhu aleyhi ve sellem- hizmet eden insanları devamlı olarak affetmeyi tavsiye etmiş, böylece onları hayra yönlendirmeyi hedeflemiştir. Nitekim kendisine gelerek “hizmetçinin kusurlarını ne kadar affedelim” diye soran kimseye:

“– Onu her gün yetmiş defa affet!” cevabını vermiştir. (Ebû Dâvûd, Edeb, 123-124)

Resûlullah -sallallâhu aleyhi ve sellem- hizmetçilerini affettiği gibi onlara lütuflarda bulunmayı da ihmal etmezdi. Başından geçen şu hâdiseyi nakleden Efendimiz’in hizmetkârı Ebû Firâs’a ne kadar gıpta edilse azdır:

Peygamberimiz ile birlikte gecelerdim. Abdest suyunu ve öteki ihtiyaçlarını ona getirirdim. Buna karşılık bir keresinde bana:

“– Dile (benden ne dilersen) buyurdu.

Ben:

– Cennette seninle beraber olmayı isterim, dedim.

Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-:

“– Başka bir şey istesen olmaz mı?” buyurdu.

Ben:

– Benim dileğim bundan ibarettir, dedim.

Allah Resûlü -sallallahu aleyhi ve sellem-:

“– Öyleyse çok namaz kılıp secde ederek, kendin için bana yardımcı ol!” buyurdu. (Müslim, Salât, 226)

 Yine bir keresinde Hz. Peygamber -sallallâhu aleyhi ve sellem-, hizmetlerinden memnun kaldığı Hz. Enes’e ikramda bulunmak istemiş ve kendisine duada bulunmuştu. Bunu bize nakleden Ebü’l-Âliye, Efendimiz’in duasının bereketini ifâde sadedinde şöyle demektedir:

“Enes’in bir bahçesi vardı, yılda iki sefer meyve verirdi. Bahçede bir reyhanı vardı, ondan misk kokusu gelirdi.” (Tirmizî, Menakıb, 45)

Efendimiz -aleyhisselâm-’ın muâmelesinden hizmetçilerinin ne kadar memnun kaldıklarını göstermesi açısından şu rivâyet oldukça dikkat çekicidir:

 Sefîne -radıyallahu anh- anlatıyor:

Ben Hz. Ümmü Seleme’nin kölesi idim. Bir gün bana:

– Seni âzad ediyorum, ancak hayatta kaldığın müddetçe Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-’e hizmet etmeni şart koşuyorum, dedi.

Ben de:

“–Sen bu şartı koşmasan da zâten ben yaşadığım müddetçe Resûlullah (s.a.v)’den ayrılacak değilim!” dedim.

Beni bu şartla âzad etti. (Ebû Dâvûd, Itk, 3/3932; İbn-i Mâce, Itk, 6; Hâkim, II, 232/2849)

Sefîne -radıyallahu anh-, bu sözleriyle Resûlullâh’a hizmet etmenin kölelik değil gerçek hürriyet olduğunu bildirmiştir.

Fahr-i Kâinât Efendimiz’den insanlık dersi alan ashâb-ı kiram, kendi hayatlarını onun örnekliğine yaklaştırmak için gayret etmişler ve büyük ölçüde muvaffak olmuşlardır. Muâviye bin Süveyd anlatıyor:

Âzadlımıza bir tokat attım ve kaçtım. Sonra öğleden az önce döndüm, babamın arkasında namaz kıldım. Babam âzadlıyı da beni de çağırdı. Sonra hizmetçiye:

– Misilleme yap! dedi, hizmetçi ise beni affetti. (Müslim, Eymân, 31; Tirmizî, Nüzûr, 15; Ebû Dâvûd, Edeb, 123-124)

İslâm’ın bu tavrı, sahâbe dönemi itibariyle hizmetçi ve köle kökenli kimselerden nice âlimlerin yetişmesine yol açmıştır. Ashab-ı kiram onlara ilim tahsil ettirerek kıyamete kadar gelecek insanları aydınlatan birer meşâle olmalarını sağlamıştır. Mesela İkrime, Nâfî, Mücâhid, Hasan el-Basrî ve İbn-i Sîrin gibi tâbiîn döneminin meşhur âlimleri bunlardandır.

Netîce îtibariyle bize düşen Allah Resûlü gibi kendi işimizi bizzat kendimiz yapmak, birilerinin hizmetine muhtaç olduğumuz zaman da Fahr-i Kâinât Efendimiz’in sünnetine sıkı sıkıya sarılmaktır. Zirâ o es-Sâdıku’l-masdûk olarak hep hakîkatleri söylemiş ve insan fıtratının îcâbı olan doğruları emretmiştir.

[1] Enes -radıyallâhu anh-’ın sâhip olduğu bu imtiyaza insanlar pek gıpta etmişlerdir. Bir defasında talebesi Sâbit el-Bünânî ona:

− Resûlullah’ın ellerini kendi ellerinle tutup ona dokundun mu? diye sormuştu.

Enes:

− Evet, tuttum, deyince,

− Ver ellerini de onları öpeyim, demişti. (İbn-i Hanbel, III, 111)

Kaynak: Üsve-i Hasene, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan

PEYGAMBERİMİZ AİLESİNİ EBEDÎ HAYATA NASIL HAZIRLADI?

Peygamberimiz Ailesini Ebedî Hayata Nasıl Hazırladı?

PEYGAMBER EFENDİMİZ AİLESİNE NASIL YARDIMCI OLURDU?

Peygamber Efendimiz Ailesine Nasıl Yardımcı Olurdu?

PEYGAMBERİMİZ HANIMLARIYLA NASIL İSTİŞARE EDERDİ?

Peygamberimiz Hanımlarıyla Nasıl İstişare Ederdi?

PAYLAŞ:                

YORUMLAR

İlk yorumu yapan siz olun!

Yorum Ekle

İslam ve İhsan

İslam, Hz. Adem’den Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen tüm dinlerin ortak adıdır. Bu gerçeği ifâde için Kur’ân-ı Kerîm’de: “Allâh katında dîn İslâm’dır …” (Âl-i İmrân, 19) buyurulmaktadır. Bu hakîkat, bir başka âyet-i kerîmede şöyle buyurulur: “Kim İslâm’dan başka bir dîn ararsa bilsin ki, ondan (böyle bir dîn) aslâ kabul edilmeyecek ve o âhırette de zarar edenlerden olacaktır.” (Âl-i İmrân, 85)

...

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Cibril hadisinde “İslam Nedir?” sorusuna “–İslâm, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirip imkân bulduğun zaman Kâ’be’yi ziyâret (hac) etmendir” buyurdular.

“İman Nedir?” sorusuna “–Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine îmân etmendir” buyurdular.

İhsan Nedir? Rasûlullah Efendimiz (s.a.v): “–İhsân, Allah’a, onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da O seni mutlaka görüyor” buyurdular. (Müslim, Îmân 1, 5. Buhârî, Îmân 37; Tirmizi Îmân 4; Ebû Dâvûd, Sünnet 16)

Kuran-ı Kerim, Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen ilahi kitapların sonuncusudur. İlahi emirleri barındıran Kuran ve beraberinde Efendimizin (s.a.v) sünneti tüm Müslümanlar için yol gösterici rehberdir.

Tüm insanlığa rahmet olarak gönderilen örnek şahsiyet Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v) 23 senelik nebevi hayatında bizlere Kuran ve Sünneti miras olarak bırakmıştır. Nitekim hadis-i şerifte buyrulur: “Size iki şey bırakıyorum, onlara sımsıkı sarıldığınız sürece yolunuzu asla şaşırmazsınız. Bunlar; Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” (Muvatta’, Kader, 3.)

Tasavvuf; Cenâb-ı Hakkʼı kalben tanıyabilme sanatıdır. Tasavvuf; “îmân”ı “ihsân” gibi muhteşem ve muazzam bir ufka taşımanın diğer adıdır. Tasavvuf’i yola girmekten gaye istikamet üzere yaşayabilmektir. İstikâmet ise, Kitap ve Sünnet’e sımsıkı sarılmak, ilâhî ve nebevî tâlimatları kalbî derinlikle idrâk edip onları hayatın her safhasında vecd içinde yaşayabilmektir.

Dua, Allah Teâlâ ile irtibatta bulunmak; O’na gönülden yönelmek, meramını vâsıta kullanmadan arz etmek demektir. Hadisi şerifte "Bir şey istediğin vakit Allah'tan iste! Yardım dilediğin vakit Allah'tan dile!" buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/307)

Zikir, bütün tasavvufi terbiye yollarında nebevi bir üsul ve emanet olarak devam edegelmiştir. “…Bilesiniz ki kalpler ancak Allâh’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28) Zikir, açık veya gizli şekillerde, belirli adetlerde, farklı tertiplerde yapılan önemli bir esastır. Zikir, hatırlamaktır. Allah'ı hatırlamak farklı şekillerde olabilir. Kur'an okumak, dua etmek, istiğfar etmek, tefekkür etmek, "elhamdülillah" demek, şükretmek zikirdir.

İlim ve hâl kelimelerinden oluşmuş bir isim tamlaması olan ilmihal (ilm-i hâl) sözlükte "durum bilgisi" demektir. Bütün müslümanların dinî bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir bakıma müslüman olmanın ve müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı durumundaki fıkhi temel bilgiler ilmihal diye anılmıştır.

İslam ve İhsan web sitesinde İslam, İman, İbadet, Kuranımız, Peygamberimiz, Tasavvuf, Dualar ve Zikirler, İlmihal, Fıkıh, Hadis ve vb. konularda  güvenilir kaynaklardan bilgiye ulaşabilirsiniz.