İnsan nefis taşıyan, nefsinin isteklerine muhatap olan ve o isteklere karşı zafiyet içinde olan bir varlıktır. Tûl-i emel dediğimiz şey insanın bitmek tükenmek bilmeyen hevesleri ve arzularıdır. Bir başka ifade ile insanın hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya bağlanmasıdır.

Rabbimizin en şerefli varlık olarak yarattığı insan¹, beşerî vasıflarıyla ve melekî özellikleriyle diğer yaratılanlardan farklıdır. İnsanın, Kur’an-ı Kerim’in ifadesiyle farklı hususiyetleri vardır. İnsan acelecidir,² acizdir.³ az şükreder⁴ ve nankördür,⁵ hırsına düşkündür.⁶ Bu özelliklerine rağmen Rabbinin huzurunda yaptıklarından ve yapmadıklarından sorguya çekilecek olan insan⁷, akıl ve muhakeme etme nimeti verilmiş tek varlıktır.

İnsan nefis taşıyan, nefsinin isteklerine muhatap olan ve o isteklere karşı zafiyet içinde olan bir varlıktır. Tûl-i emel dediğimiz şey insanın bitmek tükenmek bilmeyen hevesleri ve arzularıdır. Bir başka ifade ile insanın hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya bağlanmasıdır. Bunun zıddı olarak hemen ölecekmiş gibi ahiret için çalışması da “kasr-i emel” diye ifade edilir. Aslında mümin hayatı bu iki durum arasında gelir-gider.

İNSANI HAYATA BAĞLAYAN...

İnsanı hayata bağlayan unsurlar genel anlamda dünyevî şeylerdir. Dünya, insanın gözüne süslü gösterilmiş, içi farklı cazibe unsurları ile donatılmış bir mekândır.

İnsanın dünyada ebedî olma hevesi yine nefsinin tükenmeyen istekleri ile ilgilidir. Mal-mülk sevgisi, şöhret düşkünlüğü, adının yaşaması gibi dünyaya ait istekler, insandaki ölümsüzlük arzusu ile yakından ilgilidir. Hâlbuki ölümsüzlük ve bekâ sıfatı sadece Allah’a mahsustur. O’nun dışında her yaratılan, varlık âleminden ukba âlemine göç edecek ve hesap günü Rabbine hesap verecektir.

DÜNYA SEVGİSİ

Tasavvuf erbâbı, Allah’ın zikrinden alıkoyar korkusuyla dünya meşgalesine dalmaktan ve dünya sevgisini gönülde yeşertmekten şiddetle kaçınmışlardır. Çünkü kişiyi en çok hataya sevk eden ve yer yer insanlık kılığından çıkartan şey dünya sevgisidir. Dünyada, olanla azmamak, olmayana da üzülmemek gerekir. Dünya meşgalesi ve geçim telaşı insanı Allah’tan ve hayırlı amellerde bulunmaktan uzaklaştırmamalıdır.

Yüce Rabbimiz Kur’an-ı Kerîm’inde, dünya hayatının bir imtihandan ibaret olduğunu⁸, onun bir oyun, bir süs, insanlar arasında bir övünme, mal ve evlatta bir çoğalış, bir gurur (aldanış) olduğunu⁹ açıklayıp, buna benzer özelliklerinden dolayı dünya hayatının insanları aldatmaması gerektiği¹⁰ uyarısında bulunmaktadır.

RABBİN RAZI OLMASI

Kur’an-ı Kerim’de değişik şekillerde bahsedilen nefsin mertebelerinin en alt seviyesi, insanın günahı sevmesi, en üst seviye ise onun Rabbinden, Rabbinin de ondan razı olmasıdır.¹¹

Rasûlüllah Efendimiz (s.a.v.)’in, ümmetinin tul-i emele dalmasından ve nefislerinin hevâsına uymalarından korktuğunu ifade ettiği nakledilmektedir. Tul-i emel, ahireti unutturur, nefsin isteklerine uymak ise kişiyi doğru yoldan saptırır. Dünya sevgisini gönülden çıkarıp atmak uzun soluklu bir gayret ister.

Yûnus ne güzel söyler;

Bilirim seni yalan dünyasın, evliyaları alan dünyasın, kaçan kurtulmaz senin elinden, demir kafesler kıran dünyasın…

Yalan dünya için ahireti heba etmeye değer mi?

Ahirette Efendimizle havz-ı kevserin başında buluşup Cemalullahı seyretmek varken, dünyanın sahte zevklerine aldanmak hangi firâset sahibi mü’minin yapacağı bir gaflettir!

Dipnotlar: 1) İsra, 70. 2) Enbiya, 37. 3) Maide, 30-31. 4) Araf, 10. 5) Hud, 9. 6) Mearic, 19-21. 7) Al-İmran, 158. 8) Mülk, 2. 9) Hadîd, 14. 10) Lokman, 31. 11) Fecr, 28.

Kaynak: Salih Zeki Meriç, Altınoluk Dergisi, Haziran 2015, 352. Sayı

İslam ve İhsan