14 Temmuz 1959’da Kerkük’te neler yaşandı? Irak’ın Kerkük kentinde 1959 yılında onlarca Türkmen aydının vahşice katledildiği 14 Temmuz Kerkük Katliamı, aradan geçen 59 yıla rağmen acısıyla hafızalardaki yerini koruyor.

Haber: Murat Karadeniz

Irak’ın Kerkük kentinde 14 Temmuz 1959’da yaşanan ve onlarca Türkmen aydının hunharca katledildiği vahşetin üzerinden 59 yıl geçti. Ancak acısı dinmedi, hafızalardaki izi silinmedi.

Tarihe “Kerkük Katliamı” olarak geçen ve Irak Komünist Partisi mensuplarıyla Kürt kökenli milislerin iş birliğiyle gerçekleştirilen saldırılar, yalnızca Kerkük’te değil, tüm Türk dünyasında derin yaralar bıraktı. Üç gün süren saldırılarda 25’i aydın olmak üzere çok sayıda Türkmen şehit edildi, yüzlercesi tutuklandı.

1959 Kerkük Katliamı Nasıl Gerçekleşti?

Irak’ta 1958 yılında General Abdülkerim Kasım önderliğinde gerçekleşen darbe sonrası ülkede dengeler değişti. General Kasım ilk başta Araplar, Kürtler ve Türklerden oluşan bir Irak söylemini dillendirse de kısa sürede bu çizgiden saptı. Hazırlanan anayasa taslağında Türklerin adı dahi geçmedi.

Bu dönemde Sovyetler’den dönen Molla Mustafa Barzani’nin etkisiyle, Irak Komünist Partisi ve Kürt Demokrat Partisi (KDP) güç kazandı. Kerkük’e gönderilen yeni askerî ve sivil yetkililer –özellikle Moskova eğitimli General Davur el-Cenabi ve KDP destekçisi Belediye Başkanı Maruf Berzenci– Türk karşıtı bir yönetim anlayışıyla görev yaptı.

Türkmenler Hedef Alındı

Kerkük’te gerilim her geçen gün artarken, 14 Temmuz 1959’da olaylar patlak verdi. Peşmergeler ve komünist militanlar, önceden belirlenmiş isimlerin evlerini basarak kana buladı. Türklerin iş yerleri, evleri yağmalandı; sokak ortasında infazlar yapıldı. Üç gün süren katliamda onlarca sivil, asker, öğretmen ve öğrenci feci şekilde şehit edildi.

Türk kamuoyu olayları yakından izledi. Türkiye, 21-22 Temmuz’da Bağdat’a diplomatik girişimlerde bulundu. 25 Temmuz’da açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı, yaklaşık 30 Irak vatandaşı Türk’ün katledildiğini, Irak hükümetinin tekrar yaşanmayacağı yönünde güvence verdiğini duyurdu.

Sorumlular Yargılandı, İdamlar Gerçekleşti

General Kasım, uluslararası baskılar sonucu olayları kınadı. Ağustos 1959’da Türklere destek veren açıklamalar yaptı. Katliamın faillerinden 28 kişi, 1963 yılında Kerkük’ün üç ayrı meydanında asılarak idam edildi. Ancak yaşanan acılar, Türkmen toplumunun belleğinde yer etmeye devam etti.

Katliamda Şehit Edilen Bazı Türkmenler

• Albay Ata Hayrullah
• Yarbay Tabip İhsan Hayrullah
• Öğretmen Nihat Muhtar
• Öğrenci Cihat Muhtar
• İş adamı Selahattin Avcı
• Mühendis Kemal Abdüssamat
• Polis Salah Köprülü
• Teknisyen Abdullah Beyatlı
• Kasap İbrahim Hamza
• Ev hanımı Kemal’in Annesi (ve daha birçok isim, Türkmen halkının hüzünlü hafızasında yaşamaya devam ediyor...)

Bugün Ne Değişti?

Türkmenlerin Irak’taki statüsü, hâlâ tam anlamıyla güvence altına alınabilmiş değil. 1959’da yaşananlar, sadece bir katliam değil; aynı zamanda Irak Türklerinin sistematik biçimde dışlandığı, bastırıldığı ve hedef alındığı karanlık bir dönemin sembolüdür.

14 Temmuz 1959 sadece bir tarih değil; bir milletin hafızasındaki onulmaz bir yaranın adıdır.

İslam ve İhsan