Gıybet nedir? Gıybet etmek neden günah veyahut haramdır? Ayet ve hadislerle gıybet etmenin günahı şudur...

Büyük günahlardan birisi de gıybettir.

GIYBET NEDİR?

Ebû Hureyre’nin (ra.) rivayetine göre, Peygamberimiz (s.a.v.),

—Gıybet nedir bilir misiniz? diye sordu. Ashab,

—Allah ve Peygamberi daha iyi bilir, dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.v.),

—Kardeşini gıyabında (arkasında) onun hoşlanmadığı bir şey ile anmandır, buyurdu. Ashab,

—Kardeşimde dediğim varsa ne buyurursunuz, dediler Peygamberimiz (s.a.v.),

—Eğer dediğin ayıp, kardeşinde varsa o zaman gıybet olur. Yoksa, ona bühtan ve iftira etmiş olursun, buyurdu. (Müslim, “Birr”, 20, Ebû Dâvûd, “Edeb”, 40.)

İnsanın en çok dikkat etmesi gerekli organlarından birisi, hiç şüphe yok ki dilidir. Peygamberimiz (s.a.v.),

“Bir insan, manasını düşünmeden bir söz söyleyiverir ki o yüzden cehennemin, doğu ile batı arasındaki mesafeden daha uzak bir yerine düşer.” (Müslim, “Zühd”, 7.) buyurmuş ve dilimize sahip olmamızı öğütlemiştir.

GIYBET NEDEN GÜNAHTIR?

Dilin pek çok manevi hastalıkları vardır. Bunlardan birisi de gıybettir. Gıybet, yukarıdaki hadis-i şerifte de ifade buyrulduğu üzere, bir insanın arkasından onun kusurunu söylemek, onu çekiştirmektir.

Bu kusur, onun fiziğiyle, soyu ile ahlakıyla, kılık ve kıyafetiyle, dini ile ilgili olabilir. Boyu kısadır, babası kötü bir insandır, riyakârdır, yalancıdır, kumarbazdır, güvenilmez kişidir gibi.

Bu ve benzeri kusur ve ayıpları din kardeşinin gıyabında söylemek gıybettir ve günahtır.

Kur’an-ı Kerim’de Cenab-ı Hak şöyle buyuruyor:

“Biriniz diğerini gıybet etmesin, sizden biri ölü kardeşinin etini yemek ister mi? Elbette bundan tiksindiniz. O hâlde Allah’tan korkunuz. Allah, tevbeleri kabul eder, çok esirger.” (49/Hucurât, 12.)

İmam Gazâlî, gıybetin, belli başlı sebeplerinden birinin kin olduğunu söylüyor. Bir kimse başkasına duyduğu kin sebebiyle onu çekiştirmekten ve aleyhinde konuşmaktan zevk alır, diyor. Hâlbuki Mümin kin gütmez. Ona yakışan bağışlamaktır, hoş görmektir.

Hz. Âişe diyor ki ben bir gün Peygamberimize (s.a.v.),

—Ey Allah’ın Resulü, Safiyye’nin —ki bu da Peygamberimizin eşi idi— şöyle, böyle oluşu —ravilerden bazılarına göre kısa boylu oluşunu kastederek— sana yeter, demiştim de Peygamberimiz (s.a.v.),

—Âişe, öyle bir söz söyledin ki eğer o söz denizin suyu ile karışsa her hâlde onu bozardı.

Hz. Âişe diyor ki: Ben yine bir gün Peygamberimize (s.a.v.) bir kimsenin fiziki durumu ile davranışlarını taklit ve hikâye etmiştim. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.v.),

—Karşılığında bana dünyayı verseler bile bir insanı hoşlanmayacağı bir şey ile taklit ve tavsif etmeyi kesinlikle sevmem, (Ebû Dâvûd, “Edeb”, 40, Tirmizî, “Birr”, 20.) buyurdu.

Peygamberimiz (s.a.v.), Müslüman kardeşini gıyabında çekiştirenlerin korkunç bir şekilde azap edileceklerini bildirmiş ve şöyle buyurmuştur:

“Ben mirac ettirildiğim gece, bir kavmin yanından geçtim. Bunlar, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalıyorlardı. Ben,

—Ey Cebrail, bunlar kimlerdir, diye sordum.

—Bunlar, insanların etlerini yiyen (gıybet eden)ler, onların şeref ve iffetlerine dokunanlardır, dedi. (Ebû Dâvûd, “Edeb”, 40.)

Gıybet etmek günah olduğu gibi, yapılan gıybeti dinlemek de günahtır. Müslüman, kardeşi bir yerde çekiştirilirken, onun iffet ve namusuna dokunulurken, bunu duyan kimseye düşen görev, buna mani olmaktır. Çünkü bir Müslümanın kanı ve malı gibi, ırz ve namusu da haramdır yani, her türlü tecavüzden korunmuştur.

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor ki:

“Bir kimse, kardeşinin ırz ve şerefini çekiştirene karşı onu savunursa, Allah Teala kıyamet günü o kimseyi cehennemden uzaklaştırır.” (Tirmizî, “Birr”, 20.)

Gıybet eden kimse günahkârdır. Bu günahından kurtulmak için yalnız tevbe etmek, Allah’tan af ve bağış dilemek yeterli değildir. Hem tevbe etmeli, hem de gıybet ettiği kardeşine giderek ondan hakkını helal etmesini dilemelidir. Ancak o zaman bu günahtan kurtulmuş olur.

Kaynak: İslam İlmihali, Diyanet

İslam ve İhsan