Boşanmış kadının iddeti ne kadardır?

Boşanmış bir kadın hamile olmaz ve ay hali görecek bir yaşta bulunursa üç hayız ve temizlenme süresince iddet bekler. Kur’ân’da şöyle buyurulur:

“Boşanan kadınlar kendi başlarına üç hayız ve temizlenme (kurû) süresi beklerler.” ^[1] Kurû sözcüğünün tekili olan “kar’” sözlükte hem hayız ve hem de hayızdan temizlenme anlamlarına gelir.

Hanefîlerle Hanbelîlere göre kurû, üç ay halini ifade eder. Buna göre boşanma iddetinin belirlenmesi şöyle olur: Kadın temiz günlerinde boşanmışsa, üçüncü ay halinden temizlenince iddetini tamamlamış olur. Hayızlı olduğu günlerde boşanmışsa, içinde boşandığı ilk hayız dışındaki üçüncü hayzın sonunda iddeti bitmiş bulunur. Ancak yukarıda “bid’at sayılan boşama” konusunda açıkladığımız gibi, kadını ay hali günlerinde boşamak sünnete aykırıdır.^[2]

Şâfi ve Mâlikîlere göre ise kurû’, boşanan kadının temiz günlerini ifade eder. Buna göre, kadın temiz günlerinde boşanmışsa, içinde boşandığı temizlik kısa bir süre bile sürse bir temizlik sayılır, bunun dışında ikinci temizlik süresi sonunda iddet biter. Hayız günlerinde boşanmışsa üç temizlik süresi bütün olarak gerçekleşir.^[3]

Kurû’, zıt anlamlı sözcüklerden olup mezhep müctehitleri bu konudaki tercihlerini yaparken çeşitli nass’lara (ayet-hadis) dayanmışlardır.^[4] Nitekim Hanefîlere göre hayız anlamı şu delillere dayanır:

Kur’ân’da; وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ اَنْ يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللّٰهُ ف۪يۤ اَرْحَامِهِنَّ “Boşanan kadınların rahimlerinde Allâh’ın yarattığı şeyi gizlemeleri helâl olmaz.” ^[5] Burada gizlenen şey hayız halidir. Ebû Hubeyş kızı Fâtıma’nın ay halinde iken namazın durumunu sorması üzerine Allâh’ın elçisi şöyle cevap vermiştir: “Kurû’günlerinde namazı bırak.” ^[6] Burada Allâh’ın elçisinin “kar”’ sözcüğünü “hayız” anlamında kullandığı açıktır. Başka bir hadiste de aynı anlam daha açık görülür. “Cariyenin boşanma sayısı iki, iddeti de iki hayız süresincedir.” ^[7] Burada kurû’dan maksadın ay hali olduğu açıkça ifade olunmuştur. Şâfiî ve Mâlikîlerin dayandığı deliller şunlardır: Kur’ân’da; اِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاۤءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ “Kadınları boşadığınız zaman, onları iddetleri içinde boşayın.” ^[8] buyurulur. Bunun anlamı “iddet süresi içinde boşayın.” demektir. Kadını ay hali günlerinde boşamak yasaklandığına göre, bundan kastedilenin temizlik günleri olduğu açıktır. Diğer yandan Hz. Âişe’nin (r. anhâ) şöyle dediği nakledilmiştir: “Siz kurû’dan maksadın ne olduğunu biliyor musunuz? Bundan maksat, “kadının temiz günleridir.” İmam Şâfi buna şunu eklemiştir. Konu kadınlarla ilgili olduğu için bunu Âişe’nin daha iyi bilmesi gerekir.^[9]

Sonuç olarak kadın, ortalama ayda bir defa hayız görüyorsa, boşanma iddeti yaklaşık üç aylık süre içinde gerçekleşir.

Dipnotlar:

^[1]. Bakara, 2/228. ^[2]. Kâsânî, age, III, 191 vd.; İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr, III, 269-272; İbn Kudâme, el-Muğnî, VII, 449, 456 vd. ^[3]. Zühaylî, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh, VII, 639, 640. ^[4]. Deliller için bk. ^[5]. Bakara, 2/228. ^[6]. Tirmizî, Tahâre, 94. ^[7]. İbn Mâce, Talâk, 30. ^[8]. Talâk, 65/1. ^[9]. Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, VI, 94; Muhammed Ebû Zehra, Usûlü’l-Fıkıh, s.129.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan