Araştırmalar gösteriyor ki, elle yazmak beynin birçok bölgesini aynı anda çalıştırarak öğrenmeyi ve hatırlamayı güçlendiriyor. Dijital çağda kalemi eline almak neden hâlâ bu kadar önemli?

Bugün yaşı otuzu geçmiş birçok kişinin hatırlayacağı üzere ilkokul denince hatırımızda kara tahta ve tebeşir canlanır. Çocukluğumuzun acı/tatlı ve tozlu hatıralarını barındıran bu ilkokul yıllarımızda kara tahtaya tebeşir ile cümleler yazar, basit matematik işlemleri yapardık. Tabi tüm bunlar olurken beynimizin çok yönlü bir öğrenme süreci içinde olduğundan haberimiz bile yoktu.

ELLE YAZI YAZMAK NEDEN BEYİN GELİŞİMİ İÇİN KLAVYEDEN DAHA ETKİLİ?

Günümüzde kişisel bilgisayar ve tabletlerin yaygınlaşması sonucu klavye ve dokunmatik ekranlar elle yazma/çizme alışkanlığımızın (mesela benim bu yazıyı bilgisayarda klavye ile yazmam gibi) yerini almış durumda. Belli bir yaşın üzerinde olanlar ve bâzen yazmak için kâğıt kalem kullanan yetişkinler için bu durum önemli bir sorun olmasa da bilgisayar, akıllı tahta tablet gibi teknolojik cihazların içine doğmuş yeni nesiller için bu durum önemli bir sorun teşkil ediyor. Birçok noktada işimizi kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bazı yararlarını görmezden gelemeyiz.

Bugün doktorada tez yazan birisinin eline bir defter ve kalem alıp tezini oturup yazması elbette zor ve zaman alıcı bir uğraş olurdu. Bilgisayar ve tablet gibi araçlarda klavye ile yazarak hem zamandan hem de enerjiden tasarruf ediyoruz ve uzun süreli yazma işlemlerimizi daha rahat bir şekilde yapabiliyoruz. Peki bu durumun ne gibi bir tehlikesi olabilir?

12 genç birey ve 12 çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada 250’den fazla elektrot takılı bir başlık giyen katılımcıların elle yazarken ve çizim yaparken ile klavyede yazarken ki beyin dalgası aktiviteleri EEG yardımıyla izlenmiş. Elle yazma/çizmenin öğrenmeyi ve hatırlamayı kolaylaştırırken klavye ile yazmanın öğrenme ve hatırlama ile belirli bir ilişkisi bulunmamış.1 deneyi yürüten araştırmacılardan biri olan Van der Meer: “Elle yazmanın beynin sensör-motor kısımlarında çok daha fazla aktivite yarattığını, kalemi kağıda bastırarak yazdığınız harfleri görerek ve yazarken çıkardığınız sesi duyarak birçok duyunun harekete geçirildiğini ve bu duyu deneyimlerinin beynin farklı kısımları arasında temas oluşturarak öğrenmeyi daha çok arttırdığını” söylüyor2.

Yâni elimize bir kalem alıp a harfi yaptığımızda elimizi tutuş şeklimiz, kalemi bastırıp hareket ettirmemiz, gözümüzle süreci takip etmemiz ve ortaya bir şekil çıkarmamız beynimizde birden çok sinirsel ağı tetikliyor ve beynimiz âdeta zorlanıyor. Bu zorlanma sürecinde özellikle çocuklarda ilk başlarda öğrenme yavaş oluyor ama oldukça güçlü bir öğrenme ve hatırlama süreci oluşuyor. Sürekli klavye ile yazdığımızda bir harfi oluşturmak için sadece parmağımızla ilgili tuşa basıyoruz ve diğer harfler için de aynı hareketi yapıyoruz. Bunun sonucunda beynimizle daha az iş yapmış oluyoruz. Oysa ki beynin kapasitesi zorlanınca artar. Tıpkı kullanılmayan kasların zayıflaması gibi beynin özellikle küçük yaşlarda zorlanmadan kolay olana alışması ileriki yaşlarda bireylerin beyin gelişimi için oldukça olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Beynimizin sağlıklı gelişimi ve tam kapasitesine ulaşabilmesi için bu hayatı fıtratımıza/doğamıza uygun bir şekilde yaşamamız gerekiyor. Bugün gelinen noktada topyekûn teknolojiye savaş açamayız ancak dengeli ve kontrollü bir şekilde kullanabiliriz. Bunun için birkaç önerimiz var: yetişkinler olarak bizler günlük tutabilir, çocuklarımıza da tutturabiliriz. Böylece hem kendi hem de çoluk çocuğumuzun zihinsel gelişim sürecini izleyebiliriz. Ayrıca aile içi dergi çıkartabilir, bu dergiye çocuklarımızdan elle yazı yazıp vermesini isteyebiliriz bu hem aile içi muhabbete neden olur hem de elle yazı yazılması sağlanmış olur.

Dipnotlar:

[1] The Importance of Cursive Handwriting Over Typewriting for Learning in the Classroom: A High-Density EEG Study of 12-Year-Old Children and Young Adults, https://l24.im/xSA0, Erişim:15.04.2025, [2] Why writing by hand makes kids smarter, https://medicalxpress.com/news/2020-10-kids-smarter.html, Erişim: 15.04.2025

Kaynak: Ramazan Maden, Altınoluk Dergisi, Sayı: 471

İslam ve İhsan