Ebu’l Huseyn Nûrî (k.s.) Kimdir?

Adı Ahmed bin Muhammed, künyesi Ebu’I-Huseyn, nisbesi el-Bağdâdî. Nûrî lakabıyla meşhur, İbnu’l-Bagavi namıyla maruf. Horasanlıdır. Herat yakınlarında Buğşur adlı bir köydendir.

Seriy es-Sakati, Ahmed bin Ebi’l-Havari ve Muhammed Ali Kassab’ın sohbetlerinde bulundu. Bağdat’da yaşadı. Cüneyd el-Bağdâdî’nin çağdaşı ve arkadaşı. Zünnûn el-Mısrî ile görüştü. İsar; yani başkalarını kendine tercih etme esası üzerine dayalı ve adına nisbetle Nuriye diye bilinen bir ekolün kurucusu. Vefatı: 295/907.

Son derece güzel yüzlüydü. Hatta Nûrî lakabını alması bu yüzdendi. Anlatıldığına göre Şünuziyye camiine geldiği zaman, onun geldiği farkedilir, herkes yüzündeki secde parlaklığına hayran kalırdı. Bu sebeple ona, nurlu ve güzel anlamına “Nuri” adı verildi.

TASAVVUF AHLÂKTIR

Nuri’nin yolu mücahede esasına dayalı, nefse müsamahayı terk usulüne bağlıydı. Tasavvufu şöyle tanımlardı: “Tasavvuf ne bir takım törenlerdir ne de bilgiler manzumesi. Tasavvuf Ahlâktır.” Bir başka zaman tasavvufu: “Nefsin her türlü hazzını terketmek” diye tarif etmişti.

“Îsâr” anlayışını benimseyen ve bu sıfatla meşhur olanlardandı. O’na göre gerçek isar, arkadaşın rahatı için güçlüğü tercih etmekti. Tasavvufun ince ruh dünyasını kavrayamayan devrin veziri Gulam Halil, sûfîlere karşı düşmanlığı açığa vurarak Nuri, Rakkam, Ebu Hamza, Cüneyd ve Şibli’yi idam talebiyle Halifeye şikayet etti. Halife, ağır ithamlarla kendisine şikayet edilen bu sûfîlerin derhal huzuruna celbedilmelerini emretti. Cüneyd, fıkıh bilgisi ve ikna gücüyle kendini savundu ve kurtuldu. Ebu Hamza, Rakkam ve Nuri’nin ise idamına ferman çıktı. Cellâd boyunlarını vurmak üzere onları sıraya dizdi. İlk sıra Rakkam’ındı. Nuri yerinden fırlayarak sevinç ve heyecanla cellada boynunu uzatıp:

– Önce benim boynumu vur, dedi. Cellâd:

– Sıranı bekle, hem kılıç o kadar merak edilecek birşey değildir, deyince:

– Benim yolun isar ve fedakarlık tarikidir. İnsan için en aziz şey, candır. Ben kardeşlerimin canının benden bir kaç dakika sonra çıkmasını ve onların soluklanacak bir zamana sahip olmalarını istiyorum. Çünkü dünya hizmet yeri, ahiret kurbet mahallidir, dedi.

Bu sözleri duyan celladın eli, onun boynunu vurmaya varmadı. Durum Halife’ye haber verildi. Halife, Nuri’nin bu sözlerini duyunca ölüm fermanını durdurdu. Durumu tetkik için de devrin başkadısı Abbas bin Ali’yi görevlendirdi, Başkadı yaptığı soruşturma sonucu Halife’ye şu mesajı gönderdi: “Eğer bunlar mülhid iseler, yeryüzünde hiç tevhid ehli kalmamıştır.”

Nuri, herşeyi Allah ile kaim görmek demek olanı “cem” halini yaşayan ve bu konuda söz söyleyen sûfîlerdendi: “Hakk ile cem” halinde bulunmak masivadan ayrı olmaktı (fark). Masivadan fark halinde olma, Hakk ile cem halinde olmaktı. Himmetini Allah Teâlâ’ya teksif eden masiva şaibesinden kurtulurdu.”

Hakk’ın cemali, onun gözünü ve gönlünü doldurmuştu. Bu yüzden; “Marifet-i ilahiyye’ye ereli beri hiç bir şeye arzu duymadığım gibi içinde bulunduğum halin güzelliği yanında ikinci bir güzellik görmedim” derdi.

O’nun anlayışına göre marifet sahibi kimselerin işlediği günahtan sonra çarptırılacağı ilahi ceza, Allah’ı zikirden mahrum bırakılmaktı.

EMR BİL-MÂRÛF

Emr bi’l-maruf konusunda son derece duyarlıydı. Birgün yolda şarap kadehleri taşıyan biriyle karşılaştı. Derhal kadehleri parçaladı. Adam davacı oldu. Halife Mu’tezid, Nuri’yi huzuruna çağırıp sordu:

– Sen necisin de bunları kırıyorsun? Nuri:

– Ben muhtesibim (zabıta memuruyum} dedi. Halife:

– Seni kim tayin etti bu göreve, dedi ve ağır laflar söyledi. Nuri bu olay üzerine Bağdad’ı terketti. Basra’ya gitti. Halife Mu’tezid ölünceye kadar orada yaşadı.

Asrının insanlarına bakar ve şöyle derdi: “Zamanımızda çok değerli, fakat çok az bulunan iki zümre var: İlmiyle amel eden alimler ve hakikati söyleyen arifler.”

MURAKABE

Şiblî anlatıyor:

Bir gün Nuri’nin yanında bulunuyordum; o murakabeye vardı. Öylesine dalmıştı ki, vücudunun bir tek kılı bile kımıldamıyordu. Murakabesinden sonra sordum:

– Bu murakabeyi kimden öğrendin?

– Fare deliğinde vaziyet alıp hiç kıpırdamadan dört gözle avını gözleyen kediden, dedi.

DÜNYAYI VERİP AHİRETİ İSTEDİK

Bağdad çarşısında bir yangın çıktı. Her taraf cayır cayır yanıyordu. Bu arada, köle olan iki Rum çocuğunun bulunduğu yeri de ateş sarmıştı. Çocukların ateşten kaçıp kurtulabilecek halleri yoktu. Bu çocukların efendileri şöyle bağırışıyordu:

– Bu çocukları kurtarana bin tane Magrip altını vereceğim! Hiç kimse onlara yaklaşmaya cesaret edemiyordu. Nuri çıkageldi ve Rum çocuklarının feryadını duyunca besmele çekip ateşin içine daldı. Ve bu iki yavruyu sağ salim çıkardı. Çocukların sahibi, bin adet altını getirip Nuri’nin önüne döktü. Nuri şöyle konuştu:

– Bunları al götür ve Allah’a şükret! Bize verilen bu mertebe kimseden birşey almadığımız içindir. Biz dünyayı verip ahirete talip olanlardanız.

CÜNEYD HASTALANINCA

Rivayete göre Nuri, hastalanınca Cüneyd onu ziyarete geldi. Hediyye olarak da çiçek ve meyve getirdi. Bir müddet sonra da Cüneyd hastalandı. Nuri bütün ihvanını toplayıp onu ziyarete vardı. Ziyaret sırasında ihvanına:

– Şimdi herkes Cüneyd’in hastalığından birazını üzerine alacak ve o da böylece sıhhat bulacak, dedi. Oradakiler:

– Tamam başüstüne, dediler. Cüneyd derhal ayağa kalktı. Nuri ona dönüp:

– Bizim hastalığımızda da siz böyle yaparsınız. Çiçek ve meyve ile ziyaret ederek değil, dedi.

Sordular:

– Ubudiyyet nedir?

– Rububiyeti müşahede etmektir. Hakk’ın azamet ve kudretini görmektir.

– Vecd nedir? diye soranlara:

– Vecd, arasıra meydana gelen bir kıvılcımdır. Şevkten zuhur eder. Bu yüzden vecd anında uzuvlar ya zevkten ya hüzünden sallanır.

Bir defasında tasavvufu “Hürriyet, civanmerdlik, külfeti terk ve cömertlik” olarak tarif etmiş, “Tasavvuf dünyaya düşman, Allah’a dost olmaktır” demişti.

Şöyle anlatıyor:

– Birgün kırbaçla dövülen bir ihtiyar gördüm. Hiç sızlanmadan, sabırsızlık göstermeden soğukkanlı bir tavırla mukabele ediyordu. Nihayet adamcağızı hapse atmışlar. Ziyaretine varıp sordum:

– Bu yaşlı, bitkin haline rağmen o kırbaçlara nasıl dayandın?

– Oğlum, belalara bedenle değil, gönüldeki himmet ve tahammülle sabredilir, dedi.

– Sabır nedir sana göre? dedim:

– Belaya girdiğin zamanki halinle, çıktığın andaki halin eşit olmasıdır, dedi.

Vefatına yakın kendisine kelime-i tevhid zikri telkin edenlere:

– Zaten ona gitmiyor muyuz? karşılığını verdi ve ruhunu teslim etti.

- rahmetullahi aleyh -

Kaynaklar Sülemî, Tabakatu’s-sufiyye, s. 164-169; Hılyetu’l-evliya, X, 239-255; Kuşeyri, I, 123-124; Sıfatu’s-Safve, II, 439-440; Keşfu’l-mahcub, I, 342-344; Tezkiretü’l-evliya, s. 464-474; Nefehatü’l-üns, (trc. Lamii Çelebi) s. 130-131; İbnu’l-mulakkin, Tabakatu’l-evliya, s. 62-70; el-Kevakibu’d-dürriyye, I, 194-196; et-Tabakatu’l-kübra, I, 74-75; A’lamü’n-nübela, XIV, 70-77.

Kaynak:  Prof. Dr. H. Kâmil YILMAZ, Gönül Erleri, Erkam Yayınları

         

İslam ve İhsan

PAYLAŞ:                

YORUMLAR

İlk yorumu yapan siz olun!

Yorum Ekle

İslam ve İhsan

İslam, Hz. Adem’den Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen tüm dinlerin ortak adıdır. Bu gerçeği ifâde için Kur’ân-ı Kerîm’de: “Allâh katında dîn İslâm’dır …” (Âl-i İmrân, 19) buyurulmaktadır. Bu hakîkat, bir başka âyet-i kerîmede şöyle buyurulur: “Kim İslâm’dan başka bir dîn ararsa bilsin ki, ondan (böyle bir dîn) aslâ kabul edilmeyecek ve o âhırette de zarar edenlerden olacaktır.” (Âl-i İmrân, 85)

...

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Cibril hadisinde “İslam Nedir?” sorusuna “–İslâm, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirip imkân bulduğun zaman Kâ’be’yi ziyâret (hac) etmendir” buyurdular.

“İman Nedir?” sorusuna “–Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine îmân etmendir” buyurdular.

İhsan Nedir? Rasûlullah Efendimiz (s.a.v): “–İhsân, Allah’a, onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da O seni mutlaka görüyor” buyurdular. (Müslim, Îmân 1, 5. Buhârî, Îmân 37; Tirmizi Îmân 4; Ebû Dâvûd, Sünnet 16)

Kuran-ı Kerim, Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen ilahi kitapların sonuncusudur. İlahi emirleri barındıran Kuran ve beraberinde Efendimizin (s.a.v) sünneti tüm Müslümanlar için yol gösterici rehberdir.

Tüm insanlığa rahmet olarak gönderilen örnek şahsiyet Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v) 23 senelik nebevi hayatında bizlere Kuran ve Sünneti miras olarak bırakmıştır. Nitekim hadis-i şerifte buyrulur: “Size iki şey bırakıyorum, onlara sımsıkı sarıldığınız sürece yolunuzu asla şaşırmazsınız. Bunlar; Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” (Muvatta’, Kader, 3.)

Tasavvuf; Cenâb-ı Hakkʼı kalben tanıyabilme sanatıdır. Tasavvuf; “îmân”ı “ihsân” gibi muhteşem ve muazzam bir ufka taşımanın diğer adıdır. Tasavvuf’i yola girmekten gaye istikamet üzere yaşayabilmektir. İstikâmet ise, Kitap ve Sünnet’e sımsıkı sarılmak, ilâhî ve nebevî tâlimatları kalbî derinlikle idrâk edip onları hayatın her safhasında vecd içinde yaşayabilmektir.

Dua, Allah Teâlâ ile irtibatta bulunmak; O’na gönülden yönelmek, meramını vâsıta kullanmadan arz etmek demektir. Hadisi şerifte "Bir şey istediğin vakit Allah'tan iste! Yardım dilediğin vakit Allah'tan dile!" buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/307)

Zikir, bütün tasavvufi terbiye yollarında nebevi bir üsul ve emanet olarak devam edegelmiştir. “…Bilesiniz ki kalpler ancak Allâh’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28) Zikir, açık veya gizli şekillerde, belirli adetlerde, farklı tertiplerde yapılan önemli bir esastır. Zikir, hatırlamaktır. Allah'ı hatırlamak farklı şekillerde olabilir. Kur'an okumak, dua etmek, istiğfar etmek, tefekkür etmek, "elhamdülillah" demek, şükretmek zikirdir.

İlim ve hâl kelimelerinden oluşmuş bir isim tamlaması olan ilmihal (ilm-i hâl) sözlükte "durum bilgisi" demektir. Bütün müslümanların dinî bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir bakıma müslüman olmanın ve müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı durumundaki fıkhi temel bilgiler ilmihal diye anılmıştır.

İslam ve İhsan web sitesinde İslam, İman, İbadet, Kuranımız, Peygamberimiz, Tasavvuf, Dualar ve Zikirler, İlmihal, Fıkıh, Hadis ve vb. konularda  güvenilir kaynaklardan bilgiye ulaşabilirsiniz.