Nefsin 6 Mertebesi

Kur’an-ı Kerim’e göre insanda 6 nefis mertebesi vardır.

Mükerrem sıfatta yaratılan insanın nefsini tezkiye, kalbini tasfiye etmesi lâzımdır. Kur’ân-ı Kerîm’in beyânına nazaran insanda 6 nefis mertebesi vardır:

  1. Nefs-i emmâre. (Sûre-i Yûsuf’ta)
  2. Nefs-i levvâme. (Sûre-i Kıyâme’de)
  3. Nefs-i mülheme. (Sûre-i Ve’ş-şems’de)
  4. Nefs-i mutmeinne. (Sûre-i Fecr’de)
  5. Nefs-i râzıye. (Sûre-i Fecr’de)
  6. Nefs-i merdıyye. (Sûre-i Fecr’de) beyan olunmuşlardır.

NEFSİN MERTEBELERİ

Bunların tarifleri:

1. Nefs-i emmâre

Hakk’ın emirlerine uymayan, men’ ettiklerini fütursuzca yapan, şeytana uyan, keyfine, zevkine, günaha düşkün nefistir. Cühelâ, süfehâ ve erbâb-ı meâsînin nefsidir.

2. Nefs-i levvâme

Hakk’ın emirlerine kısmen uymayan, men’ ettiklerini bazen yapan ve yaptığı zaman da pişman olan, kendini zaman zaman kınayan, levm eden nefistir. Hasenâtıyla mesrûr, seyyiâtıyla mahzun olan nefistir.

3. Nefs-i mülheme

Hakk’ın emirlerine mümkün mertebe uyan, men’ ettiklerinden mümkün mertebe sakınan ve bu hallerinden dolayı bazı ilâhî ilhamlara nâil olan nefistir.

4. Nefs-i mutmeinne

Hakk’ın emirlerine tam uyan, men’ ettiklerinden sakınan, kuvvetli îman ve itmi’nan sahibi nefistir. Ârif-i billâh olan, takvâ ve yakın ashabının nefsidir. Bunlar hitâb-ı ilâhiyeye mazhardırlar.

Âyet-i kerîmede:

“Ey itmi’nâna ermiş nefis! Sen Rabbinden, Rabbin de senden râzı olarak Rabbine dön! Kullarımın arasına katıl! Ve cennetime gir!” buyrulmuştur.

Görülüyor ki, mutmeinne’den aşağı derecedeki nefisler hıtâb-ı ilâhiye lâyık olamamışlardır.

Ancak itmi’nâna ermiş olan nefs-i mutmeinne; râzıye ve merdıyye nefisleri, hitâbullaha mazhar olmuşlardır. Ve Allah, mutmeinne nefis sahiplerini râzıye ve merdıyye makamlarına davet buyurmuştur. Bu davete icâbet; insana tâlim-terbiye ve seyr u sülûk gerektirir.

5. Nefs-i râzıye

Her veçhile Hakk’a yönelen, dâima Allah ile olmak şuuruna eren, hikmetine ve hükmüne râm olarak Hak’tan râzı olan nefistir.

Âyet-i kerîmede:

“And olsun sizi biraz korku, biraz açlık; biraz da mallardan, canlardan ve mahsullerden yana noksanlaştırma ile imtihan edeceğiz. Sabr edenlere (rızâmı) müjdele!” buyurulmuştur. (Bakara Sûresi, 155)

6. Nefs-i merdıyye

Bütün mevcûdiyetiyle hakkânî durum ve tâatta bulunan, böylece Hakk’ın kendisinden râzı olduğu nefistir. İnsanın mükerrem olabilmesi için, nefsini tezkiye etmesi şarttır. Nefsini tezkiye, insana farzdır. Nefsi tezkiyeye çalışmak ve bu uğurda seyr u sülûke girmek cihâd-ı ekberdir. Bu tâbiri Peygamberimiz Hazret-i Muhammed Mustafâ sallâllâhu teâlâ aleyhi ve sellem Efendimiz “Tebük Gazvesi”nden dönüşlerinde bizzat kullanmışlar ve ashabına:

“– Şimdi küçük cihaddan (muharebeden) en büyük cihâda (nefsi ıslâh etmeye, kâmil insan olmak cihâdına) dönüyoruz.” buyurmuşlardır. (Mahmud Sâmî Ramazanoğlu, Mükerrem İnsan, s.11)

Kaynak: Musahabe, Altınoluk Dergisi, Sayı: 401

İslam ve İhsan

NEFSİN MERTEBELERİ

Nefsin Mertebeleri

PAYLAŞ:                

YORUMLAR

İlk yorumu yapan siz olun!

Yorum Ekle

İslam ve İhsan

İslam, Hz. Adem’den Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen tüm dinlerin ortak adıdır. Bu gerçeği ifâde için Kur’ân-ı Kerîm’de: “Allâh katında dîn İslâm’dır …” (Âl-i İmrân, 19) buyurulmaktadır. Bu hakîkat, bir başka âyet-i kerîmede şöyle buyurulur: “Kim İslâm’dan başka bir dîn ararsa bilsin ki, ondan (böyle bir dîn) aslâ kabul edilmeyecek ve o âhırette de zarar edenlerden olacaktır.” (Âl-i İmrân, 85)

...

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Cibril hadisinde “İslam Nedir?” sorusuna “–İslâm, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirip imkân bulduğun zaman Kâ’be’yi ziyâret (hac) etmendir” buyurdular.

“İman Nedir?” sorusuna “–Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine îmân etmendir” buyurdular.

İhsan Nedir? Rasûlullah Efendimiz (s.a.v): “–İhsân, Allah’a, onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da O seni mutlaka görüyor” buyurdular. (Müslim, Îmân 1, 5. Buhârî, Îmân 37; Tirmizi Îmân 4; Ebû Dâvûd, Sünnet 16)

Kuran-ı Kerim, Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen ilahi kitapların sonuncusudur. İlahi emirleri barındıran Kuran ve beraberinde Efendimizin (s.a.v) sünneti tüm Müslümanlar için yol gösterici rehberdir.

Tüm insanlığa rahmet olarak gönderilen örnek şahsiyet Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v) 23 senelik nebevi hayatında bizlere Kuran ve Sünneti miras olarak bırakmıştır. Nitekim hadis-i şerifte buyrulur: “Size iki şey bırakıyorum, onlara sımsıkı sarıldığınız sürece yolunuzu asla şaşırmazsınız. Bunlar; Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” (Muvatta’, Kader, 3.)

Tasavvuf; Cenâb-ı Hakkʼı kalben tanıyabilme sanatıdır. Tasavvuf; “îmân”ı “ihsân” gibi muhteşem ve muazzam bir ufka taşımanın diğer adıdır. Tasavvuf’i yola girmekten gaye istikamet üzere yaşayabilmektir. İstikâmet ise, Kitap ve Sünnet’e sımsıkı sarılmak, ilâhî ve nebevî tâlimatları kalbî derinlikle idrâk edip onları hayatın her safhasında vecd içinde yaşayabilmektir.

Dua, Allah Teâlâ ile irtibatta bulunmak; O’na gönülden yönelmek, meramını vâsıta kullanmadan arz etmek demektir. Hadisi şerifte "Bir şey istediğin vakit Allah'tan iste! Yardım dilediğin vakit Allah'tan dile!" buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/307)

Zikir, bütün tasavvufi terbiye yollarında nebevi bir üsul ve emanet olarak devam edegelmiştir. “…Bilesiniz ki kalpler ancak Allâh’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28) Zikir, açık veya gizli şekillerde, belirli adetlerde, farklı tertiplerde yapılan önemli bir esastır. Zikir, hatırlamaktır. Allah'ı hatırlamak farklı şekillerde olabilir. Kur'an okumak, dua etmek, istiğfar etmek, tefekkür etmek, "elhamdülillah" demek, şükretmek zikirdir.

İlim ve hâl kelimelerinden oluşmuş bir isim tamlaması olan ilmihal (ilm-i hâl) sözlükte "durum bilgisi" demektir. Bütün müslümanların dinî bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir bakıma müslüman olmanın ve müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı durumundaki fıkhi temel bilgiler ilmihal diye anılmıştır.

İslam ve İhsan web sitesinde İslam, İman, İbadet, Kuranımız, Peygamberimiz, Tasavvuf, Dualar ve Zikirler, İlmihal, Fıkıh, Hadis ve vb. konularda  güvenilir kaynaklardan bilgiye ulaşabilirsiniz.