Hilal nedir, ne anlama gelir? Hilal kelimesinin sözlük anlamı nedir? Ay’ın evreleri nasıl oluşur? Ay neden parlak görünür? Hilal kelimesinin anlamı ve hilal ile ilgili cümleler.

Hilal; “Ay’ın ilk günlerinde aldığı yay biçimi, ayça, yeni ay” anlamlarına gelir.

HİLAL NEDİR?

Sözlükte “yüksek sesle haykırmak; ortaya çıkmak, parlamak; sevinmek” anlamlarına gelen hell kökünden türeyen hilâl (çoğulu ehille), ayın kavuşum öncesi ve sonrasında yeryüzünden uçları sivri ince bir yay gibi görünen şeklinin adıdır.

Kelime Kur’ân-ı Kerîm’de bir yerde çoğul şekliyle geçer. (el-Bakara 2/189) Sözlük anlamına bağlı olarak özellikle kavuşum durumundan sonra Ay’ı ilk defa görenlerin onu haber vermek için sevinçle haykırmaları sebebiyle Ay’ın ilk görülen şekline hilâl denildiği kaydedilmektedir. Nitekim yüksek sesle telbiyede bulunmaya ve hilâl ilk görüldüğünde tekbir almaya ihlâl, yine yüksek sesle kelime-i tevhidi söylemeye tehlîl, yeni doğan çocuğun hayat belirtisi olarak çığlık atmasına istihlâl denir. Her kamerî ayın başında kavuşum durumunun ardından incecik bir kavis şeklinde ilk defa görülen yeni aya bir-üç gecelik iken hilâl denildiği gibi her Ay’ın sonunda kavuşum durumundan önceki son iki gecedeki Ay’a da bu ad verilir. Bunların dışında kalan diğer gecelerde Ay’a kamer, kavuşum esnasında yeryüzünden görülemeyen durumuna da muhak denilir.

Ay’ın aydınlanmış olan yüzeyinin yeryüzünden görülen kısmı periyodik olarak değişir. Kavuşum Ay’ı denilen yaklaşık 29,53 günlük süre içinde önce ince bir kavis şeklinde görülen parlaklık (ilk hilâl), yavaş yavaş büyüyerek yarım daire (ilk dördün) ve tam daire (dolunay) biçimini aldıktan sonra tekrar küçülüp incelmeye başlar ve nihayet bir iki gün hiç görünmez olur. Ardından parlaklığının tekrar görülmesiyle yeni bir Ay başlar. Ay’ın ilk hilâl, ilk dördün, dolunay, son dördün ve son hilâl gibi değişik şekillerinden her birine “Ay’ın evreleri” denir.

AY NEDEN PARLAKTIR?

Kur’ân-ı Kerîm’de de işaret edildiği üzere (el-İsrâ 17/12; el-Furkān 25/61; Nûh 71/16), Ay’ın kendisi ışık kaynağı olmayıp yeryüzünden görülen parlaklık güneş ışığının ay yüzeyindeki yansımasından ibarettir. Ay’ın güneşle olan konumu sebebiyle aydınlanmış olan yüzeyinin dünyaya bakış nisbetine göre bu parlaklık yeryüzünden bazan hilâl, bazan yarım daire veya dolunay şeklinde görülür; bazan da hiç görülmez. Ay’ın dünya çevresindeki dönüş süresiyle kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi birbirine eşit olduğu için yeryüzünden daima aynı yüzeyi gözlenir.

HİLAL İLE İLGİLİ CÜMLELER

Kamer eksilip hilâl şekline girince incelir ve zaafından âdeta iki kat olur. Fakat sonra semâ’da yine bedir olmaz mı? (Hz. Mevlana)

***

Özellikle kameri -gün be gün- inceltip kalınlaştırmakla hilal haline getirme, görünen yüzüne nur verme ve gerisini karartma, onu yaratan kudretin azametine binlerce delildir. (İmam Gazali)

***

Vurulup, tertemiz alnından, uzanmış yatıyor.

Bir hilal uğruna Ya Rab, ne güneşler batıyor. (Mehmet Akif Ersoy)

***

Bir köşesine ince bir hilâlin teressüm ettiği semâya daldık ve sustuk. (Ahmet Hâşim)

***

Rüyâ şudur: Şeyh Edebâli’nin göğsünden hilâl şeklinde bir ay çıkar ve büyüyerek tam bedir hâlinde Osman’ın koynuna girer. (Ahmet H. Tanpınar)

İslam ve İhsan