Cenâb-ı Hak, kullarını hayır ve şer, sürur ve keder, saâdet ve musibet tecellîleriyle sürekli imtihan etmektedir. Kul bunların bilincinde olarak hayrın ve şerrin Allah'tan (c.c) geldiğini bilmelidir.

Abdülkâdir Geylânî Hazretleri buyurur:

“Menfaat düşünceleriyle dâimâ insanlara yönelmek, Cenâb-ı Hak’tan tamamen yüz çevirmek demektir. Kalbinden Allâh’a ortak yaptıklarını çıkarıp atmadıkça, sebeplere dayanıp güvenmekten sıyrılmadıkça, faydanın da zararın da insanlardan geldiği görüşünü terk etmedikçe, senin için kurtuluş yoktur…”

Cenâb-ı Hak, kullarını hayır ve şer, sürur ve keder, saâdet ve musibet tecellîleriyle sürekli imtihan etmektedir. Lâkin sebepler âleminde yaşadığımız için, bütün bunları mahlûkâtı vâsıtasıyla gerçekleştirmektedir.

Mü’min; acı-tatlı, iyi-kötü, karşılaştığı bütün ahvâlde, bunların ilâhî bir imtihan olduğunu bilip, bu imtihanlardan kazançlı çıkmaya gayret etmelidir. Bunun içindir ki evvelâ, her oluşun sebepleri ardındaki asıl sebep olan murâd-ı ilâhîye dikkat etmelidir. Nitekim ârif zâtlar;

Ne kahrı dest-i âdâdan, ne lûtfu âşinâdan bil,

Umûrun Hakk’a tefvîz et, Cenâb-ı Kibriyâ’dan bil.

Yani “Ne kahrı düşman elinden, ne de lûtfu dostundan bil. İşlerini Allâh’a ısmarla, kahrın da lûtfun da O’nun birer imtihanı olduğunu iyi bil.” demişlerdir.

Mü’min düşünecek ki, bütün insanlar bir araya gelip mânî olmaya kalksalar, Allâh’ın takdîr ettiği bir hayrı, kendisinden uzaklaştıramazlar. Yine bütün insanlar birlik olsalar, Allâh’ın takdîr ettiği bir şerri de kendisinden savamazlar. Nitekim âyet-i kerîmede buyrulur:

“Eğer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine O’ndan başka giderecek yoktur. Eğer sana bir hayır dilerse, O’nun keremini geri çevirecek de yoktur. O, hayrını kullarından dilediğine eriştirir. Ve O çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” (Yûnus, 107)

Dolayısıyla, nîmetin de külfetin de Cenâb-ı Hakk’ın kudret elinde olduğunu bilen bir mü’min, onların sebep ve vâsıtaları hükmünde olan fânî varlıklara takılıp kalmaz. Nîmetin kendisine ulaşmasına vesîle olana teşekkür eder, lâkin nîmetin asıl sahibinin Allah olduğunu bilip O’na hamd ve şükreder. Rızka takılıp Rezzâk’ı unutmaz.

Şahsına karşı bir hatâ veya kusur işlendiğinde, onları da Allah için hoş görür. Allâhʼın kullarını affede affede, ilâhî affa lâyık hâle gelmeye çalışır. Hangi musîbetle imtihan edilirse edilsin, isyana düşmek yerine, her hâlükârda sabır ve rızâ göstererek;

“–Bu bana Rabbimden gelen bir imtihandır, ben O’nun takdîrine râzıyım, yeter ki O da benden râzı olsun.” der.

Böylece sebeplere takılmanın mânevî kayıplarından kurtulduğu gibi, her hâlükârda Cenâb-ı Hakk’a yönelmenin de ecrine nâil olur. Yani hayırdan da kazanır, şerden de… Tıpkı şu hadîs-i şerîfte buyrulduğu gibi:

“Mü’minin durumu gerçekten gıpta edilmeye ve hayranlığa değer. Çünkü her hâli kendisi için bir hayır vesîlesidir. Böylesi bir haslet, sadece mü’minde vardır: Mü’min, sevinecek olsa şükreder; bu onun için hayır olur. Başına bir belâ gelecek olsa sabreder; bu da onun için hayır olur.” (Müslim, Zühd, 64)

Demek ki herhangi bir nîmet veya muvaffakıyete eriştiğimizde şımarmayacağız. Kulluğumuzu, hiçliğimizi ve âcizliğimizi unutmayacağız. Gurur, kibir ve enâniyete kapılmayacağız. Haddimizi aşmayacağız, ilâhî hudutların dışına taşmayacağız.

Buna mukâbil, bir belâ ve musibetle imtihan edildiğimiz zaman da ümitsizlik ve karamsarlığa kapılmak yerine, bunun bir tezkiye ve terfî-i derecât, yani günahlara kefâret ve Hak katındaki derecenin yükselmesine vesîle olduğunu düşüneceğiz.

Nitekim hayat rehberimiz olan Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz; muvaffakıyette de mahrûmiyette de, sevinçte de ıztırapta da, saâdette de felâkette de dâimâ;

“Allâh’ım! Esas hayat, âhiret hayatıdır.” (Buhârî, Rikāk, 1)  niyâzında bulunurdu. Böylece ümmetini, zor zamanlarda bedbinlik ve isyana düşmekten, rahatlık zamanlarında da gaflet ve rehâvete kapılmaktan îkaz buyururdu. Dünyevî safâların da cefâların da geçici olduğunu hatırlatıp bunlara aldanmamak gerektiğini telkin ederdi. 

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altınoluk Dergisi, 2019 – Eylül, Sayı: 403, Sayfa: 032

İslam ve İhsan