Şafii Mezhebine Göre Zekat Kimlere Verilmez?
Şafii mezhebine göre zekat kimlere verilmez? Zekat verilmemesinin sebepleri nelerdir?
- Bakmakla yükümlü olunan kişilere: Bir kimse, kendi ana, baba, dede, nine, evlat ve torunlarına - bunlar yoksul olsalar da- zekât veremez. Zengin kimse, deli veya sakat olan büyük çocuklarına da zekât payı ayıramaz. Çünkü bunların nafakasını temin etmekle yükümlüdür.
Bir kimse evli olup da başka yerde oturan ve kendisine yetecek miktarda mal ve kazanca sahip olmayan evlâtlarına, gelinine, damadına veya üvey anne ile üvey babasına zekât verebilir, çünkü bunlara bakma yükümlülüğü yoktur.[1]
Zengin olan bir kadının, fakir olan kocasına zekâtını vermesi caizdir. Çünkü zengin de olsa kadın, kocasının ve çocuklarının nafakasını temin etmekle yükümlü değildir. Ebû Hanife’ye göre birbirlerine bakmakla yükümlü olduklarından karı ve koca birbirine zekât veremez.
Kadın, kocasının veya baba, evlâdının verdiği nafakayla geçinemiyorsa; evli kadına veya evlât sahibi babaya başkasının zekât vermesi caizdir.
- Zenginlere: Nisap miktarı malı ve parası olan zenginlere zekât verilmez. Ancak zengin de olsa bazı kişiler bu hükmün dışında tutulmuşlardır. Hadis-i şerfite bu durum şöyle açıklanmıştır: "Zekât zengine helâl olmaz. Ancak beş kişi hariç: Zekât memuru, zekât için ayrılan malı parasıyla satın alan, Allah yolunda gaza eden, borçlu kişi veya kendisine zekât verilen miskinin (bu malı) zengin bir kişiye hediye etmesi. "[2]
Babası zengin olan çocukla, kocası zengin olan kadın zengin kabul edilir. Ancak zengin bir adamın kazanmaktan aciz, fakir olan büyük çocuğuna ve fakir olan babasına başkasının zekât vermesi caizdir.
Nisap miktarı mala sahip olmamakla birlikte geçimini rahat sağlayan insanlara da zekât verilmez.
- Gücü yettiği halde halde tembellik edip çalışmayanlara: Allah Rasulü “Zekât, ne zengine ne de sakatlığı olmayan güçlüye helal değildir”[3] buyurmuştur.
Zekât parasını içki, kumar gibi günah yolunda harcayacak veya israf edecek olan kimselere vermek de doğru değildir.
- Müslüman olmayanlara: Zekât, gayrimüslimlere verilemez. Çünkü zekât, müslüman fakirin hakkıdır.
- Temyiz gücü olmayanlara: Zekât verilen kişi reşid olmalı, parayı nasıl tasarruf edeceğini bilmelidir. Çocuğa, deliye ve diyaneten sefih olan kişiye zekât vermek caiz olmaz. Ancak bunlar adına velilerine zekât verilebilir.
- Peygamberimizin ev halkına ve onların nesline: Kural olarak ganimet fonundan pay aldıkları için Ehl-i Beyt’e ve onların neslinden gelen Hâşimoğulları ve Muttaliboğulları sülâlelerine zekât verilmez. Ancak muhtaç durumda iseler, beytülmâlde ganimet fonundan onlara verilecek ödenek yoksa, bu kişilere zekâttan pay ayırmak caiz görülmüştür.
- Cami, okul, çeşme, yol, köprü gibi yerlere: Zekât, gerçek kişilerin hakkı olduğu için bu gibi yerleri yapmak amacıyla dahi zekât verilemez. Çünkü zekâtta kişiye temlik şartı vardır.
ŞAFİİ MEZHEBİ VE ŞAFİİ HAZRETLERİ
Şafi mezhebi; İmam Şafi’ye (r.a) nisbet edildiği için bu adla anılmıştır. Şâfi mezhebinin kurucusu sayılan İmam Şafi (r.a) 767 (Hicri 150) yılında Gazze şehrinde (Filistin) doğdu.
Şafi mezhebi önce Mısır’da sonra kısmen Suriye, Yemen, Irak ve Mâverâünnnehir’de yayıldı. Günümüzde Irak, Suriye ve Anadolu’nun güney ve doğu bölgelerinde Şafi mezhebi yaygındır.
Dipnotlar:
[1] Nevevî, el-Mecmû', 6/223
[2] Ebû Davud. Zekât, 3; Mâlik, el-Muvatta Zekât, 29
[3] Tirmizi, Zekât 23, Nesai, Zekât 90
Kaynak: Hasan Serhat Yeter, FIKIH 1 (Şafii Mezhebi), 2017