Yolculuk Sırasında Kocanın Ölümü veya Karısını Boşaması Durumunda Ne Olur?
Yolculuk sırasında kocanın ölümü veya karısını boşaması durumunda alınan önlemler.
Yolculukta kocası ölen veya yolculuk sırasında kocası tarafından boşanan kadın, kendi beldesi üç günlük yoldan (sefer mesafesi) daha yakın olur, gideceği yer üç günlük yoldan uzak bulunursa iddetini beklemek üzere kendi beldesine geri döner. Eğer gideceği yer daha yakınsa yoluna devam eder. Boşamanın ikamete elverişli bir yerde olmasıyla, yerleşim merkezi dışında yapılması sonucu değiştirmez.
Boşamanın meydana geldiği yer üç günlük mesafede olur ve gidilecek yer üç günden fazla olursa, belde güvenli olmadığı takdirde kadın yanında mahremi olsun veya olmasın seçme hakkına sahiptir. İster geri döner, dilerse yoluna devam edebilir. Bu arada iddet süresini geçirmek üzere kalabileceği bir yer olursa, orada da kalabilir.
Kadın kendi beldesinden başka bir beldede ikamete elverişli bir yerde iken boşansa, iddet sonuna kadar orada kalır. İddeti sona erince de yanında mahremi olmadıkça bu yerden çıkmaması gerekir. Yolculuğun hac için yapılmış olması da sonucu değiştirmez. Bu İmam Ebû Hanîfe’ye göredir. İmam Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’e göre böyle bir durumda yanında mahremi varsa yolculuğa devam edebilir.
İmam Şâfi’ye göre yol güvenliği ve güvenilir yol arkadaşı olunca hac için veya geçici olarak bir yere giderken kocası ölse, kendi beldesinin binalarından ayrılmış ise seçme hakkına sahiptir. İsterse geri döner, dilerse yoluna devam edebilir. Çünkü başlangıçta kocası ona bu yolculuk için izin vermiştir.
Hanbelîlere göre böyle bir kadın beldesinden en az on sekiz saatlik bir mesafe ayrılmamış ise iddetini geçirmek üzere geri döner. Aksi durumda yoluna devam eder. İmam Mâlik’e göre henüz hac için ihrama girmemişse geri döner.[1]
Günümüzde hac yolculuğu sırasında veya Almanya gibi dış ülkelerde işçi, memur, elçilik mensubu ticaret erbabı gibi kimseler vefat edince, bunların karıları, eğer bu yerler iddeti geçirmeye elverişli ise, iddet süresince orada kalırlar. Bunda güçlük ve kadın için zarar söz konusu olursa kadın bir mahremi veya güvenilir bir yolculuk firmasının aracı ile kendi beldesine dönebilir.
Çoğunluğa göre gayrimüslimler iddet konusunda kendi dinleri ile başbaşa bırakılır. Müslüman erkekle evli bulunan ehl-i kitap kadın ise boşanma veya kocanın ölümü durumunda iddete tabi olur.[2]
Dipnotlar:
[1]. Bilmen, age, II, 386, 387. [2]. Bilmen, İstilâhât-ı Fıkhıyye Kâmusu, II, 387.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları