Şehirlinin Köylü İçin Satması Ne Demektir?
Şehirlinin köylü adına satış yapması caiz midir?
Hz. Peygamber (s.a.s.); “Şehirli köylü adına satış yapmasın. Halkı kendi haline bırakın. Allah halkın bir kısmıyla diğer kısmını rızıklandırır” [1] buyurur.
İbn Abbas (r.a.), “şehirlinin köylü için satması ne demektir” sorusuna; “Ona komisyoncu (simsar) olup da onun malını satamaz” diye cevap vermiştir.”[2] Başka bir hadiste, bunlar birbirinin babası veya kardeşi olsa bile birbirine komisyonculuk yapamayacakları belirtilmiştir.[3]
Burada şehirlinin, köylüye ait malları bir bedel de ödemeksizin depolaması, kontrollü olarak piyasaya sürerek haksız rekabet yapması ve sun’î fiyat artışları meydana getirmesi akla gelebilen sakıncalardır. Sonuçta bundan toplum zarar görür.
Hanefî, Şâfi ve Mâlikîler’e göre bu tür satış yapmak mekruh olmakla birlikte, yapıldığı takdirde satım akdi geçerlidir. Mâlikîler’de böyle bir satışın feshedilmesi gerektiğini öne sürenler de vardır. Hanbelîler’de hâkim görüşe göre ise, bu tür satışta sakınca doğuyorsa akit haram ve bâtıl olur.
Günümüzde bir takım temel ihtiyaç maddelerinin toptan veya perakende satışını yapanlar, sebze, meyve ve benzeri gıda maddesi halleri, sun’î fiyat artışlarına fırsat vermeden, üretici ve tüketicinin yararını birlikte gözetmek suretiyle ticaret veya komisyonculuk yaparlarsa, yukarıdaki hadiste bildirilen müjdeye kavuşacakları umulur.
Dipnotlar:
[1] Müslim, Büyû’, 21. [2] Buhârî, Büyû’, 72, İcâre, 11, 19; Nesâî, Büyû’, 18. [3] Müslim, Büyû’, 21; Ebû Dâvud, Büyû’, 45.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları