Tasavvufun Muhtevâ Açısından Mertebeleri Var mıdır? Varsa Nelerdir?
Tasavvufun muhteva açısından mertebeleri var mıdır? Varsa nelerdir?
Tasavvufun tahalluk ve tahakkuk olmak üzere iki boyutundan bahsetmiştik. Tasavvufî hayât; tarîkat, mânevî makâmlar, seyr u sülûk ve âdâb gibi konuları kapsar. Tahakkuk ise tasavvufun mârifet, işâret ve bilgi boyutudur. Bu da insanın mânevî eğitim sâyesinde ahlâk ve takvâ açısından yükselişi ve Allah’a yaklaşması sonucu kâinâttaki bâzı ilâhî sırlara âid elde ettiği bilgilerdir. Nitekim Kur’an’daki: “Allah’tan korkun, O size öğretir”[1] âyeti takvânın birtakım mânevî bilgilere erme vesîlesi olduğuna işâret etmektedir.
Bir kudsî hadîsteki: “…Kulum Bana nâfilelerle yaklaşmaya devam eder. Ben kulumu severim. Ben kulumu sevince de onun gören gözü, tutan eli, yürüyen ayağı olurum”[2] ibâreleri, kulluk ve nâfile ibâdet ile insanın kâinâttaki ilâhî kudretin etkisini anlamaya başlayacağını anlatmaktadır.
Aslında Ehl-i sünnet inancına göre bütün insanların fiillerinin gerçek mutasarrıf ve hâlikı Allah’tır. Ancak insanlar gözlerindeki dünyâ ve mâsivâ perdesi sebebiyle bunu görememektedir. Bir başka ifâde ile herkesin gören gözü, tutan eli ve yürüyen ayağı Allah’tır. Çünkü bütün fiillerde yaratıcı O’dur. İnsanlar bu gerçeği, nâfile ibâdetlerle Hakk’ın sevgilisi olacak konuma geldikleri zaman fark edebilirler. Kur’an’da Allah’ın, kulların fiillerini kendine izâfe etmesi bundandır. Nitekim: “Onları siz öldürmediniz, Allah öldürdü. Attığın zaman da sen atmadın, Allah attı”[3] buyrulur. “Bildikleriyle amel edene Allah bilmediklerini öğretir”[4] hadîsinde de aynı konuya işâret edilmektedir.
Tasavvufun bu iki özeliği, tasavvufî hayât ve tasavvufî düşünce olmak üzere iki mertebenin meydana gelmesini sağlamıştır. Bunların ikisi de birbirine bağlı olmakla birlikte, aslolan ve kulluğa yardımcı olan tasavvufî hayâttır.
[1]. el-Bakara, 2/282.
[2]. Buhârî, Rikak, 38.
[3]. el-Enfâl, 8/17.
[4]. Ebû Nuaym Isfahânî, Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ, Beyrût 1967, X, 15.
Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları