Rivayet ve Rivayet Metotları
Rivayet Metotları nelerdir? Hadis rivayet metotları kaç tanedir?
Bir sözü, bir olayı işitildiği veya görüldüğü şekilde birisine nakletmeye “rivayet” denir. Hadis ilminde ise rivayet, hadis ve sünnetin nakledilmesine verilen addır. Rivayetin gayesi, Hazreti Peygamber'in hadislerini daha sonra gelecek nesillere sağlam bir şekilde ulaştırmaktır.
Hadislerin günümüze kadar ulaşması rivayet yoluyla olmuştur. Hazreti Peygamber'in bir sözünü işiten veya hareketini gören sahabe, onu tâbiine nakletmiş, tâbiin de kendilerinden sonraki nesil olan etbâu't-tâbiîn'e aktarmıştır. Bu aktarma işi sözlü olduğu gibi yazılı da olmuştur. Hicrî III. asırdan itibaren, sözlü veya yazılı rivayetler belirli sınıflamalara tabi tutularak tamamen yazılı hale getirilmiş ve böylece günümüze kadar ulaşan hadis Külliyatı oluşturulmuştur.
Hadis rivayeti, Hadis Usûlünün çok önemli bir bölümünü teşkil eder. Hadis rivayetine önem veren ve bu konuda çok titiz davranan hadis âlimleri çeşitli metodlar geliştirmişlerdir. Hadis rivayetinin belli başlı metotları şunlardır:
1. Sema (İşitme)
Hadisin onu bizzat nakleden ve adına şeyh denilen kimseden işitilmesidir. Şeyh naklettiği hadisleri ya ezberden okur ya da yazılı bir metinden nakleder. Hadis talebesi bu hadisi hocasından dinler. Burada önemli olan talebenin hadisi bizzat hocasının ağzından duymuş olmasıdır.
“Sema” usûlü hadis rivayet metotlarının en sağlamı kabul edilir. Çünkü bu metotla, şeyhle talebesi yüz yüze gelmekte ve hadisler doğrudan talebeye intikal etmektedir.
2. Arz veya Kıraat (Sunma veya Okuma)
Bu metotta talebe ya ezberden ya da şeyhe ait rivayetleri ihtiva eden bir metinden hadisleri okur. Böylece şeyhin hadislerini kendisine sunmuş olur. Şeyh bunları dinleyerek yanlışı varsa düzeltir. Bu okuma işi tamamlanınca rivayette bitmiş olur.
3. İcâzet (İzin)
İcâzet, hocanın talebesine hadisleri nakletmesi için, yazılı veya sözlü olarak müsaade etmesidir. İcazet metodu sema' veya kıraat yoluyla hadis rivayeti mümkün olmadığı zaman kullanılır.
Mesela, talebe bir şehirde, şeyh başka bir şehirde olduğundan görüşmeleri mümkün değildir. Bu durumda talebe o şeyhe ait hadisleri rivayet etmek için izin ister. Şeyh izin verirse hadisler rivayet edilebilir.