Osmanlı'da Kurulan Vakıfların 16 Hizmeti
Osmanlı’da kurulan vakıfların hizmet ve faâliyetleri, zengin bir muhtevâya sahipti. Bunların, topluma faydalı olmak maksadıyla zaman, zemin, yöre ve temâyüllere göre çeşitlilik göstermesi, sistemin statik (durağan) değil, dinamik (canlı, hareketli) bir yapıya sahip olduğunun açık bir ifâdesidir.
Osmanlı’da kurulan vakıfların çeşitlerini ve hizmet sahalarını tam olarak tespit edip sayabilmek mümkün değilse de, bunların şümûlü hakkında bir fikir sahibi olabilmek için, en mühimlerinden birkaç tanesini şöyle sıralayabiliriz:
1- Câmî, mescid, tekke, zâviye ve türbelerin inşâ ve bakımı,
2- Medrese, dâru’l-huffâz, dâru’l-hadîs vb. ilim müesseseleri,
3- İmârethâneler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar ve dâru’ş-şifâ hizmetleri,
4- Namazgâh, kütüphâne ve misâfirhâneler,
5- Kuyular, su yolları, su kemerleri, çeşme ve sebiller,
6- Aşevleri, çocuk emzirme ve büyütme yuvaları;
7- Esir ve köle âzâd etmek,
8- Fakirlere yakacak temin etmek,
9- Efendileri tarafından azarlanmaması için, hizmetçilerin kırdıkları veya zarar verdikleri eşyâyı tazmin etmek,
10- Yetim kızlara çeyiz hazırlamak,
11- Borçluların borçlarını ödemek,
12- Dul kadınlara ve muhtaçlara yardım etmek,
13- Mektep çocuklarına gıda ve giyecek yardımı yapmak,
14- Fakir ve kimsesizlerin cenâzesini kaldırmak,
15- Bayramlarda çocukları ve kimsesizleri sevindirmek,
16- Yaşlı ve kimsesiz hanımları korumak.
Bunlara ilâveten akla gelebilecek her sahada vakıf tesis eden Osmanlılar, kendi medeniyetlerini âdeta bir “vakıf medeniyeti” telâkkî ettirecek ölçüde hayır ve hasenât zenginliği ortaya koymuşlardır. Gerçekten vakıflar, Osmanlı Medeniyeti’nin bir alâmet-i fârikası sayılabilir.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hizmet, Erkam Yayınları