Ocak Ne Demek?

Ocak nedir, ne anlama gelir? Ocak kelimesinin sözlük anlamı nedir? Türklerde ocağın önemi ve ocak kelimesi ile ilgili cümleler.

Ocak, Türkçe bir kelimedir. Kelime Arapça, Farsça ve Rusça’ya, ayrıca Kafkas ve Balkan dillerine de geçmiştir.

Ocak “ısınma, pişirme vb. işlerde kullanılmak üzere ateş yakılan yer” demektir. Ayrıca ay (Miladi takvimde 12. Ay) ismi olarak da kullanılır.

OCAK NEDİR?

Türkçe’de “ısınma, pişirme vb. amaçlarla ateş yakmak için düzenlenmiş yer” anlamındaki ocak kelimesi mecazi olarak soy, boy, kök; dirlik düzenlik mânalarında da kullanılır.

İnsanoğlu, kendisi için bu kadar değerli olan ateşin sönmemesi ve kontrollü biçimde yakılabilmesi için ilk ocakları meydana getirmiş (Uhri, s. 27), zamanla ocak ev ve mekânla özdeşleşerek evin vazgeçilmez birimi haline gelmiş, ocağın yanması bir anlamda evin, ailenin devam etmesi şeklinde algılanmış ve aile bir ocak olarak görülmüştür. En eski uygarlıklardan bu yana aile ocağının ve ailenin kutsiyetine inanılmıştır.

TÜRKLERDE OCAK

Ocak Türkler’de de saygı duyulan bir unsur, aynı zamanda ailenin devamıdır. Eski Türkler’deki atalar kültü ile bağlantılı olması kuvvetle muhtemel olan “aile ocağı” terimi ocağın yanmasının soyun devamı olarak görülmesinden kaynaklanmaktadır. Eski Türk inancına göre aile ocağı ataların mukaddes yâdigârıdır. Kırgız-Kazaklar’da aile ocağını temsil eden çadıra saygı gösterilmesi, göçebelerde evin ocakla özdeşleştirilmesi yine ocağın soyla ve aile ile eşdeğer kabul edilmesinin sonucudur.

Ocağın Türk tasavvuf kültüründe önemli bir yeri vardır. Mevlevîler’de Âteşbâz-ı Velî’nin makamı olarak kabul edildiği için ocağa saygı gösterilir, ocağa niyaz etmeden âyine başlanmaz. Ocağa niyaz ocak temizse öpülerek, öpülemeyecek bir haldeyse baş kesilip el değdirilerek ve elin şahadet parmağı öpülerek yapılır. Büyük mevlevîhânelerde Âteşbâz-ı Velî ocağı denilen bir ocak bulunur, belirli günlerde bu ocakta Âteşbâz-ı Velî kazganı denilen bir kazanda yemek pişirilir, yemek ocaktan indirilince gülbank çekilirdi. Eşik ve ocak bir Mevlevî dergâhının en kutsal yeri kabul edilirdi.  Bektaşî tekkelerinde meydanın kıble yönünde bir ocak bulunur, meydanda ocak yoksa bir köşe ocak haline getirilirdi. Bektaşîler’de ateş yakılan herhangi bir ocak da önemli bir yere sahiptir. (Kaynak: DİA)

OCAK İLE İLGİLİ CÜMLELER

Ocakta tencereler var. Gideyim ayol, gideyim.

***

Ocağa bol bol odun attım, alevlendiler.

***

Bir kapı açılmıştı; ocağında alev alev odunlar yanan basık bir oda…

***

Gece yanan ocakta bir kütüğün / Işıkları görünüyor duvarda.