Namazdan Sonra Okunacak Dua ve Zikirler
Peygamberimiz namazdan sonra nasıl dua ederdi? Namazdan sonra nasıl dua edilir ve nasıl tesbihat yapılır? Namaz kıldıktan sonra okunacak dua ve zikirler.
Namazlardan sonra Allah’ı zikretmek, me’sûr duaları yapmak ve istiğfarda bulunmak sünnettir. Bu dua ve zikirler, sabah ve ikindi namazında olduğu gibi farzdan sonra veya öğle ile akşam ve yatsı namazlarında olduğu gibi son sünnetleri bitirdikten sonra yapılır. Çünkü istiğfar namazın eksikliklerini karşılar; dua, ecir ve sevaptan pay alma yoludur.
Namazın sonundaki dua ve zikirler prensip olarak gizli yapılır. Ancak imam cemaate öğretmek maksadıyla öğreninceye kadar açıktan zikir ve duada bulunabilir. İmam namazın sonunda cemaate doğru döner, sol yanını hafifçe mihraba doğru döndürür. Hz. Semure’nin şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Hz. Peygamber (s.a.s) namaz kıldırdığı zaman yüzünü bize doğru döndürürdü.” [1] Berâ İbn Âzib (r.a) şöyle demiştir: “Hz. Peygamber’in arkasında namaz kıldığımız zaman onun sağ yanında durmak isterdik. Çünkü böyle olunca yüzü bize doğru dönük olurdu.” [2]
NAMAZDAN SONRA YAPILAN DUA VE ZİKİRLER
Rasûlullah (s.a.s)’in namazlardan sonra yaptığı başlıca dua ve zikirler şunlardır:
1) Üç defa;
“Estağfirullah (Allah’tan bağışlanma dilerim)” veya üç defa, “estağfirullahe’l- azîme’llezî lâ ilâhe illâ hüv, el-hayye’l- kayyûme ve etûbü ileyh” diye dua etmek.
Anlamı şudur: “Ulu olan, kendisinden başka ilâh bulunmayan, Hay ve Kayyûm (başlangıcı ve sonu olmayan hayat ile diri, zatı ve kemaliyle kaim, yani yaratıklarının her an idare ve muhafazasında biricik mutlak hakim) olan Allah’tan bağışlanmamı dilerim.” Bunun dayandığı delil Sevbân (r.a)’dan nakledilen şu hadistir: “Hz. Peygamber selâm verince -bir rivâyette namazını bitirince- üç kere “estağfirullah” der ve şöyle söylerdi: “Allahümme ente’s-selamü ve minke’s-selâmü, tebârekte yâ ze’l-celâli ve’l-ikrâm.” [3]
Daha sonra şöyle derdi:
“Allâhümme eınnî alâ zikrike ve şükrike ve husni ıbâdetike.”
“Ey Allahım! Bana seni zikretme, sana şükür ve güzelce ibadet etme konusunda yardımcı ol.” Hz. Peygamber (s.a.s) Muaz İbn Cebel’e her namazda veya her namazın sonunda bu duayı yapmasını tavsiye etmiştir.[4]
2) Âyete’l-Kürsî’yi okumak: Ebû Ümâme (r.a)’den rivâyet edilen haberde şöyle denilmiştir: “Kim farz namazdan sonra âyete’l-kürsî ve ihlâs sûresini okursa, cennete girmesine bir engel kalmaz.” [5]
3) Namazlardan sonra Allah’ı tesbih etmek: 33 kere “sübhânellah (Allah’ın bütün noksanlardan uzak olduğunu ilân ederim)”, 33 kere “elhamdülillah (her türlü övgü, hamd Allah’a mahsustur)”, 33 kere de “Allahuekber (Allah her şeyden yücedir)” denilir. Yüzüncüde şöyle denir: “Lâ ilâhe illâ’llahü vahdehû lâ şerîke leh, lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr”
Bunun delili Ebû Hureyre (r.a)’den rivâyet edilen şu hadistir: “Kim her namazın arkasından 33 kere Allah’ı tesbih eder, 33 kere Allah’a hamd eder, 33 kere de Allah’ı tekbir ederse bunların tamamı 99 olup, Allah’ın güzel isimlerinin (esmâ-ı hüsnâ) sayısı kadardır. Yüzüncüde; ‘Allah’tan başka ilâh yoktur, tek ilâh yalnız O’dur, ortağı da yoktur. Bütün mülk O’na aittir, bütün hamd ve senâ O’nadır. O her şeye kâdirdir’ derse, denizin köpükleri kadar günahları olsa bile bağışlanır.” [6]
Ebû Zer (r.a)’ten gelen rivâyet şöyledir: “Rasûlullah (s.a.s)’e denildi ki, -konuşan kişi Süfyan (r.a) idi!- Ey Allah’ın Elçisi! Malı olan ve cömertlik edenler ecri alıp götürüyor. Bizim yaptığımız duaları yapıyorlar, Allah yolunda harcıyorlar, biz ise infak edemiyoruz. Allah’ın Rasûlü buyurdu ki: Dikkat edin, size, yaptığınız zaman, öncekilere yetişeceğiniz, sizden sonrakilerin de önüne geçeceğiniz bir amel bildiriyorum. Her namazın arkasından 33 kere Allah’ı hamd, 33 kere tesbih ve 34 kere de tekbîr edersiniz.” [7]
4) Daha sonra namaz kılan kişi ve imam kendisi ve müslüman kardeşleri için dilediği kadar dünya ve âhiret hayırlarını ister. Duaların en faziletlisi sünnette gelen dualardır. Bunlardan birisini Sa’d İbn Ebî Vakkas (r.a) rivâyet etmiştir. “Sa’d (r.a) oğullarına, çocuklara yazıyı öğretir gibi şu kelimeleri öğretir ve şöyle derdi: “Rasûlullah (s.a.s), her namazın ardından şu dualar ile Allah’a sığınırdı:[8]
“Allâhümme innî eûzü bike mine’l- buhli ve eûzü bike mine’l- cübni ve eûzü bike min en uredde ilâ erzeli’l- umuri ve eûzü bike min fitneti’d-dünyâ ve eûzü bike min azâbi’l- kabri.”
Anlamı: “Allahım! Cimrilikten sana sığınırım. Korkaklıktan sana sığınırım. Düşkün ve bakıma muhtaç bir ihtiyarlık halinden sana sığınırım. Dünya fitnesinden sana sığınırım. Kabir azabından sana sığınırım.”
Duânın Adâbı:
Duâda eller omuz hizasına kadar kaldırılır. Bunda güçlük olursa yapılabildiğince kaldırılır. Ellerin duada tabiî bir açıklıkla tutulması matluba daha uygun düşse gerektir.
Duaya, Allah’a hamd ve Rasûlüne salâtü selâm ile başlanır ve sonu yine “el-Hamdü lillâh” diyerek tamamlanır. Çünkü Allah Teâlâ şöyle buyurur: “Cennette mü’minlerin dualarının sonu: ‘Bütün övgüler âlemlerin Rabbi olan Allah’ındır’ sözü olacaktır” [9] Nitekim duaların sonu bu manaya uygun olarak şu âyet-i kerime ile bitirilmektedir:
“Sübhâne Rabbike Rabbi’l- ızzeti ammâ yesıfûn, ve selâmün ale’l- murselîn ve’l- hamdü lillâhi Rabbi’l- âlemîn.”
Anlamı: “Senin güçlü olan Rabb’in, onların isnad etmekte oldukları vasıflardan münezzehtir. Gönderilen bütün peygamberlere selâm olsun. Âlemlerin Rabb’i olan Allah’a hamd olsun” [10]
Dipnotlar:
[1] Buhârî, Ezân, 156, Cenâiz, 93; Ebû Dâvud, Tahâre, 65; Tirmîzî, Cenâiz, 59; Nesâî, 28, 147, Sehv, 25, 102. [2] İbn Mâce, Mukaddime, 6, Menasik, 13; A. İbn Hanbel, II, 541, III, 5, 65. [3] Müslim, Mesâcid, 135, 136; İbn Mâce, İkâme, 32, H. No: 927; Şevkânî, age, II, 300. [4] A. İbn Hanbel, V, 247. [5] San’ani, Sübülü’s-Selâm, I, 200. [6] Müslim, Mesâcid, 144-146. [7] İbn Mâce, İkâme, 32, H. No: 927. Râvî Süfyan, hangisinin 34. olduğunda tereddüt etmiştir. [8] bk. Buhârî, Ezân, 149; Müslim, Zikr, 50, 52, Mesâcid, 134, Ebû Dâvud, Salât, 149, 179; Nesâî, Sehv, 64. [9] Yûnus, 10/10. [10] Saffât, 37/180-183.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları