Medine-i Münevvere

Medine-i Münevvere nerededir? Medine'nin coğrafi konumu ve durumu nasıldır, Mekke'ye göre farklılıkları nelerdir? Medine'nin eski adı nedir? Medine'de şehir planlaması ve şehirleşme çalışmaları düzenli olarak ne zaman başlamıştır? Medine'nin İslam'daki yeri ve önemi nedir? Günümüz Medine'sinde hac ve umre ziyaretlerini yerine getiren Müslümanlar için Medine ve çevresinden gezilmesi ve görülmesi tavsiye edilen yerler. Medine hakkında kısaca bilinmesi gerekenler...

Medine, Mekke ile birlikte iki Harem’den biri olup hicretten sonra Resûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, "Hz. İbrâhim -aleyhisselâm- Mekke’yi harem yaptığı gibi ben de Medine’yi harem kıldım" sözleriyle şehri harem ilân etmiştir (Buhârî, "Cihâd", 71, 74; Müslim, "Hac", 454).

• Medine'nin coğrafi konumu ve durumu nasıldır, Mekke'ye göre farklılıkları nelerdir?

Arap yarımadasının batısında Hicaz bölgesinde, Mekke'nin 350 km. kadar kuzeyinde ve Kızıldeniz kıyısına yaklaşık 130 km. uzaklıkta olup deniz seviyesinden yüksekliği 619 metredir. Bugün Medine-Mekke arasındaki ulaşım, hicret yolu olarak bilinen 418 kilometrelik otoyol vasıtasıyla sağlanmaktadır. Kızıldeniz kıyısındaki Yenbû Limanı da şehrin Mısır, Habeşistan, Yemen, Hindistan ve Çin arasındaki deniz bağlantısını sağlar.

Şehrin kurulduğu geniş düzlüğün kuzeyi Uhud, güneyi Ayr dağı, doğusu Vâkım ve batısı da Vebere haneleriyle (volkanik lav akıntısının oluşturduğu siyah bazalt taşlıklar) kuşatılmıştır. Gerek coğrafî konum gerek arazi yapısı bakımından Mekke'den tamamen farklı olarak tarıma elverişli geniş vadileri ve zengin su kaynaklarıyla temayüz etmiştir. Tarih boyunca Medine'nin içme suları daha çok güney tarafındaki kuyulardan sağlanmıştır; burada Resûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in su içtiği ve abdest aldığı on dört kuyu bulun-maktadır (İbn Şebbe, 152, 156-162). XX. yüzyılın ortalarına kadar asıl yerleşme ve ticaret alanı sur içinde ve Mescid-i Nebevî'nin çevresinde yoğunlaşmış, şehrin çekirdeğini burada bulunan ve kuruluşu Hz. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- zamanına kadar giden semtler oluşturmuştur. Medine bugün hızla artan nüfusuyla (2004 tah.: 868.000) Mescid-i Nebevî merkezli fizikî planını korumakla birlikte şehrin geleneksel yapısı neredeyse tamamen değişmiş; yüksek binaları, geniş yolları, Harem-i Şerif etrafında yoğunlaşan otelleri ve parklarıyla son derece modern bir görünüm kazanmıştır.

• Medine'nin eski adı nedir?

Medine'nin eski adı Yesrib’in, buraya ilk yerleşen aynı adlı şahıstan geldiği tahmin edilmektedir. Kökünde "Zarar vermek, karıştırmak, kötülemek, bozmak” gibi anlamlar bulunan yesrib kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de Medine’nin adı olarak bir yerde geçmektedir (el-Ahzâb 33/13). Hicretten sonra Resûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem- menfî anlamlar içeren Yesrib yerine "hoş ve güzel" anlamına gelen Tâbe, Taybe gibi isimlerin kullanılmasını emretmiştir (Müsned, IV, 285). Bunun yanında Kur’ân-ı Kerîm’de Medine için kullanılan "dâr” ke-limesinden hareketle (el-Haşr 59/9) Dârülhicre, Dârülîmân, Dârüssünne ve Hz. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e nisbetle Medînetürresûl veya Medînetünnebî başta olmak üzere şehrin kutsallığına, hicret yurdu ve başşehir olmasına, hicretten sonra gerçekleşen medenîleşmeye vurgu yapan sayıları 100'e yaklaşan isim kullanıldığı görülmektedir. Bunlar içerisinde "nurlu şehir” anlamına gelen el-Medînetü'l-münevvere en yaygını olarak öne çıkar.

• Medine'de şehir planlaması ve şehirleşme çalışmaları düzenli olarak ne zaman başlamıştır?

Medine'ye ilk yerleşmenin ne zaman başladığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Tarih sahnesine çıkışından itibaren Medine’ye yerleşen Amâlika, yahudiler, Evs ve Hazrec olmak üzere üç topluluktan bahsedilir; ancak bunlardan hangisinin daha önce geldiği bilinmemektedir. Medine hicret sırasında tam anlamıyla şehirleşmemiş, tarıma dayalı bir ekonomik yapıya sahipti. Bundan dolayı kentleşme teşvik edilmiş ve şehrin İslâmlaşması ile medenîleşmesi arasında paralellik kurulmak istenmiştir. Bu bağlamda idare ve savunma, ekonomi ve pazar, dinî hayat gibi medenî hayatın en önemli üç fonksiyonu sırasıyla düzenlenmiş; şehir planı Mescid-i Nebevî merkez olmak üzere geliştirilmiştir. Resûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem- ayrıca vefat edenlerin defnedilmesi için Baki' mevkiini mezarlık olarak seçmiştir. Böylece İslâm dünyasında klasikleşecek olan şehircilik planının esasını teşkil eden bütün unsurlar tamamlanmış; merkezi cami olmak üzere yönetici evi, çarşı, mezarlık ve mahallelerden müteşekkil şehir planı Medîne-i Münevvere’de uygulamaya konulmuştur.

• Medine'nin İslam'daki yeri ve önemi nedir?

Medine, Mekke ile birlikte iki Harem’den biri olup hicretten sonra Resûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, "Hz. İbrâhim -aleyhisselâm- Mekke’yi harem yaptığı gibi ben de Medine’yi harem kıldım" sözleriyle şehri harem ilân etmiştir (Buhârî, "Büyü"', 53; "Cihâd", 71, 74; Müslim, "Hac", 454). Medine Haremi güneydeki Âir ve kuzeydeki Küçük Sevr dağları, doğuda Vâkım, batıda Vebere haneleri arasında kalan yaklaşık 22 km. yarıçapındaki daireden ibaret olup bu sınırlar işaretler konularak belirtilmiştir. Ha-nefî mezhebine göre Medine Haremi'nin Mekke Haremi gibi özel dinî hükümleri yoktur. Diğer üç mezhep ulemâsı ise anılan hadisi gerekçe göstererek burada da avlanma ve bitkileri kesmenin haram olduğunu belirtirler. Bunların çoğunluğu avlanma ve ağaç, ot kesme gibi fiillerin bir cezası olmadığını söylerken diğerleri ceza gerektiği görüşündedir. Ayrıca bütün mezheplere göre Medine Haremi’ne girmek için ihram giymek şart olmadığı gibi lüzumu halinde gayri müslimler geçici bir süreyle buraya girebilirler.

MEDİNE VE ÇEVRESİNDEN GEZİLMESİ VE GÖRÜLMESİ TAVSİYE EDİLEN YERLER

• HİCRET
• MESCİD-İ NEBEVÎ
  • Hücre-i Saâdet
  • Ravza-i Mutahhara
  • Minber
  • Mihrap
  • Mahfil
• CENNETÜ’L-BAKİ‘
• Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’İN BABASI ABDULLAH b. ABDÜLMUTTALİB’İN KABRİ MESCİD-İ GAMÂME (MUSALLÂ)
• MESCİD-İ EBÛ BEKİR es-SIDDÎK MESCİD-İ ALİ b. EBÛ TÂLİB MEDİNE İSTASYONU MESCİD-İ SEBAK
• MESCİD-İ İCÂBE
• MESCİD-İ SECDE
• MESCİD-İ SUKYÂ
• MESCİD-İ KUBÂ
• MESCİD-İ CUM'A
• MESCİD-İ FADÎH
• Bİ’RİERÎS
• MESCİD-İ KIBLETEYN
• Bİ’RİRÛME
• UHUD
• HENDEK
• MESÂCİD-i SEB‘A
• MESCİD-İ BENÎ HARÂM
• BENÎ NADÎR ve BENÎ KURAYZA TOPRAKLARI MESCİD-İ ZÜLHULEYFE (MÎKAT MESCİDİ) Bİ’RİMAÛNE
• BEDİR
• MESCİD-İ ARÎŞ
• MESCİD-İ Bİ’RİRAVHÂ
• HAYBER
• TEBÜK