Mankurt Nedir, Kime Denir?

Mankurt nedir, kime denir? Mankurt nasıl olunur? Mankurt kavramı nerede geçer? İşte destanlara, romanlara ve filmlere konu olan mankurt ve mankurtlaşma nedir?

Mankurt; Türk (Oğuz, Kazak, Kırgız ve diğer) efsanelerinde bahsedilen, maruz kaldığı acıyla milli kimlikten uzaklaşan, içinde bulunduğu topluma yabancılaşan bilinçsiz köle demektir.

MANKURT NEDİR? – Mankurt Ne Demek?

Mankurt, (Bun/Ban/Man) kökünden türer. Bun sözcüğü akıl yoksunluğunu ifade eder. Moğolca Munu/Mung (Türkçe Bunu/Bung) fiilleri aklını yitirmeyi, Munah (Türkçe Bunak) sözcükleri yaşlılık nedeniyle aklını yitirmiş olan kişileri anlatır. Eski Altaycada Manu, Tunguz ve Mançu dillerinde Mana sözcüğü akıl yitimini ve kullanılmaz hale gelmeyi belirtir. Sözcük Türkçedeki Mankafa tabiri ile aynı kökten gelir ve benzer manalar içerir.

Eski Türk (Oğuz, Kazak, Kırgız ve diğer) destanlarında geçen “Mankurt” kavramı dönemin Orta Asya ulusları arasında çok yaygın bir işkence ve zihin kontrol yöntemiydi. Mankurt bazı işlemler sonucu öz benliğini yitirerek kendisini kimliksizleştiren düşmanının kuklası haline gelmiş bir zavallı insan tipidir.

MANKURT NASIL YAPILIR? - Mankurt Nasıl Olunur?

Eskiden bir insanı mankurt yapmak istediklerinde:

O kişinin kafasını (saçlarını) iyice kazır. Kafasına devenin boyun derisi iyice gerdirilerek geçirir. Kafasında deve derisi bulunan “Mankurt” adayını sıcak çölde güneş altında birkaç gün bırakırlardı.

Sıcağın etkisiyle deve derisi büzülür ve kafaya iyice yapışır. Deve derisinin artık kafa derisiyle bütünleşmeye başlamasıyla kazınan saçlarda yeniden uzamaya başlar. Fakat deri kafaya o kadar sıkı yapışır ki zaten sert olan deve derisi sıcağın etkisiyle iyice sertleşir. Çıkan saçlar deriyi delip geçemediği için aksi yönde kafanın içine doğru uzamaya başlar. Sıcaktan büzüşen deve derisinin kafatasına yaptığı baskı ve kafanın içinde ters yönde uzayan saçların kafatasını delip beyne doğru ilerlemesiyle insan büyük acılar çeker. Bu acılara dayanamayan insan bir müddet sonra kuklaya dönerek mankurtlaşır. Hafızasını yitirir, düşünemez, anne-babasını dahi tanıyamaz hale gelir. Bu nedenle sahibi ne söylerse ona itaat eder.

MANKURT KAVRAMININ İŞLENDİĞİ ESERLER

Cengiz Aytmatov’un “Gün Olur Asra Bedel”, Orkun Uçar’ın “Metal Fırtına 2/Kayıp Naaş”, Muhtar Şahanov’un “Yenilen Galip ya da Cengiz Hanın Halası” eserlerinde işlenen “Mankurt” kavramı Türk destanlarından yararlanılarak güncelleştirilen bir kişiliktir.