Lala Ne Demek?

Lala nedir, ne anlama gelir? Lala kelimesinin sözlük anlamı nedir? Lala ve atabey arasındaki fark nedir? Tarihte lala kelimesinin kullanımı.

Lala, “Osmanlılarda şehzadelerin yetiştirilmesinden sorumlu görevli” demektir.

LALA NEDİR?

Farsça olan lâlâ kelimesi sözlükte “kul, köle; efendinin çocuğuna bakmakla yükümlü hizmetkâr” anlamına gelir. Tarihî seyir içerisinde zamanla ileri gelenlerin, varlıklı kişilerin, yüksek dereceli idarecilerin, bey, han, hükümdar çocuklarının eğitimiyle ilgilenen, onlara yönetim sanatını öğreten, her türlü bakımından ve yetişmesinden sorumlu olan kişileri ifade eden bir mâna kazanmıştır. Böylece daha önceki atabeglik kurumunun bir benzeri olarak gelişme göstermiş, ancak bu kurum kadar siyasî bir niteliğe sahip olmamıştır.

TÜRK DEVLETLERİNDE LALA KELİMESİNİN KULLANILMASI

Lala kelimesinin Anadolu’da Farsça’nın etkisiyle 13. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. Kelimenin atabeglik sıfatını kazanması muhtemelen 15. yüzyılda gerçekleşmiştir. Aslında atabegin lalalığa dönüşmesi yahut ikisinin aynı anlamda kullanılmasıyla ilgili kayıtlara 14. yüzyılda rastlanır. Anadolu Selçuklu kaynaklarında lala ve atabeg kelimelerinin birlikte geçtiği dikkati çeker. (Uzunçarşılı, Medhal, s. 79) Yine Memlükler’de, Akkoyunlu ve Karakoyunlular’da lala tabiri hem sultan hem de ümerâ çocuklarını eğiten kimseler için kullanılmıştır. Anadolu sahasında eserini 14. yüzyılın ilk çeyreğinde kaleme alan Eflâkî lala kelimesine yer vermiştir. Aynı şekilde İbn Bîbî ve Aksarâyî’nin eserlerinde de lala kelimesi geçmektedir. Bu durum lalanın atabeg karşılığı olarak yerleştiğini gösterir. Fakat atabeglik gibi siyasî bir kurum özelliğine sahip olmadığından Osmanlılar’da lala kelimesi atabeg kavramı içerisinde veliahdın, hatta tahta geçen hükümdarın nâibi, onun yerine devleti idare eden kişi niteliğini hiçbir zaman kazanmamıştır.

Kaynak: DİA