Kocası Kaybolan Kadının İddeti
Mefkûd ne demektir? Kocası kaybolan kadının iddeti ne kadardır? Mezheplere göre kocası kaybolan kadının iddeti...
Kaybolan ve yaşayıp yaşamadığı bilinmeyen kimseye “mefkûd” denir. Evden çıkıp giden bir daha dönmeyen, dış ülkeye giden ve kendisinden hiçbir haber alınamayan, savaşa katılan fakat bütün gaziler döndüğü halde dönmeyen kimse bu niteliktedir.
MEZHEPLERE GÖRE KOCASI KAYBOLAN KADININ İDDETİ
Hanefîlere göre normal şartlarda kaybolan kimse kesin olarak öldüğü bilinmedikçe sağ kabul edilir ve eşi iddet beklemez. Bu durum, beldesindeki aynı yaşta olan akranı olan erkekler vefat edinceye kadar sürer. Ancak böyle bir kadın, kocasının ölüm haberini veya kendisini boşadığını güvenilir bir kimseden ya da yazılı bir belgeden öğrenmiş bulunursa iddet bekler ve yeniden evlenebilir. Şâfiler de bu görüştedir. Delil; kesin olarak bilinen hayatta oluş prensibi (istihbâb) ve sağlam bir belge ile bu ilkenin çürütülmesidir. Hz. Ali’nin uygulaması da bu şekilde olmuştur.[1]
Mâlikî ve Hanbelîlere göre, kaybolan kişinin hayatından haber alınmasından ümit kesildiği tarihten itibaren dört yıl beklenir. Bundan sonra eşi mahkemeye başvurup kayıplığın tesbitini ve ayrılık kararı verilmesini isteyebilir. Hâkim, eşleri ayırırsa kadın dört ay on gün ölüm iddeti bekler. Hz. Ömer’in uygulaması bu şekilde olmuştur.[2] Ancak kaybolan kişi yetmiş yaşına ulaşmadıkça malları üzerinde miras cereyan etmez.
Osmanlı Devleti uygulamasında kaybolan erkeğin eşinin uzun yıllar onun nikâhı altında kalması ve başkası ile evlenememesi, aleyhine güçlük sayılmış ve Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin 127 nci maddesinde Mâlikî mezhebine uyulmuştur.
Diğer yandan kaybolma savaşta olur, savaşa katılan asker ve esirlerin dönüşünden itibaren bir yıl süreyle dönmezse eşinin başvurusu üzerine İslâm hakimi evliliğe son verir. Kadın ölüm iddetini bekleyip başkası ile evlenebilir. Bu evlilikten sonra, kaybolan kişi çıkar gelirse ikinci evlilik feshedilemez. Fakat kadın İslâm hâkiminden ayrılık kararı almadan evlenir ve bundan sonra eski kocası ortaya çıkarsa ikinci evlilik münfesih olur.[3]
Dipnotlar:
[1]. İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr, IV, 444, 445; İbn Âbidîn, age, III, 160; İbn Rüşd, age, II, 52. [2]. İbn Rüşd, age, II, 52; İbnü’l-Hümâm, age, IV, 440 vd. [3]. bk. H.A.K. mad. 128, 129; Kadrî Paşa Kodu, mad. 471, 481; Döndüren, Delillleriyle İslâm Hukuku, s. 126.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları