Kocanın Tek Yanlı İradesiyle veya Mahkeme Kararı Olmadan Boşanmanın Dini Hükmü Nedir?

İslâm’a göre boşama kocanın tek yanlı iradesiyle veya mahkeme kararına gerek olmaksızın gerçekleşebilir mi?

İslâm’da boşama, prensip olarak kocanın tek yanlı iradesiyle ve mahkeme kararına gerek olmaksızın meydana gelir. Koca bizzat boşayabileceği gibi, bir vekil aracılığı ile de boşanabilir, ya da karısına boşama yetkisi (tefviz) verebilir.

Diğer yandan bazı boşanma sebepleri ortaya çıkınca, kadının da mahkemeye başvurarak evliliğe son verdirmesi mümkündür. Evliliğin bu şekilde sona erdirilmesine “tefrîk” denir.

İslâm hakiminin ayırması “talak” niteliğinde olabileceği gibi, evliliği temelden yok sayan “fesih” niteliğinde de olabilir. Nitekim hastalık ve kusur, nafakayı sağlamama, kayıplık, şiddetli geçimsizlik veya hapis gibi bir nedenle ayrılma “talak” sayılırken; eşlerden birisinin dinden çıkması (irtidat) veya yalnız kadının İslâm’a girmesi, kocanın eski dininde kalması gibi bir nedenle İslâm hâkiminin ayırması bir fesih niteliğindedir.

Talak sayılan mahkeme kararı ile üç boşama hakkından birisi eksilir; fesih ise evlilik akdini temelden yok sayma anlamına geldiği için, boşama sayısında bir eksiklik meydana getirmez. Fesih genellikle fâsit, bâtıl veya başlangıçta bağlayıcı olmayan (gayri lâzım) evliliklerde söz konusu olur.

İmam Mâlik’e (ö.179/795) göre talak ve fesih ayırımında, boşanma sebebi esas alınır. Eşlerin ayrılması kendi istekleriyle olmayıp da, dinin emri gereği ise ayrılık bir fesih sayılır. Eşlerin süt hısımı olması gibi.

Eğer eşler bir özür ya da hastalık yüzünden hakim aracılığı ile ayrılmışlarsa, bu da bir talak niteliğindedir.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları