Hayallere Sığmayacak Büyük Düşünce!
Osmanlı Devleti'nde Kanuni devri, bütün bir cemiyet fertlerinin, asâlet, ciddiyet ve îman vecdi ile coşkun çağlayanlar hâlinde olduğu bir devirdi. Bu devirde îmânın heybet ve heyecânı ile bu şâha kalkış, yalnız Kânûnî’de değil, devletin bütün müesseselerinde ve hattâ en küçük rütbedeki ferdinde bile görülmekte idi...
Preveze zaferinin müjdesini dörtnala at üzerinde getiren levent, Topkapı Sarayı’na girince, atının dizginini çekmesi ile, at bir müddet iki ayak üzerinde dönmüştü. Bu manzarayı seyreden Kânûnî’nin, levende:
“–Ne azgın bir küheylânla gelmişsin!..” demesi üzerine levendin:
“–Hünkâr’ım, Akdeniz azgın bir küheylândı. Biz onu bile uslandırdık!..” cevabını vermesi, îman gücüyle şahlanıştan doğan îtimâd-ı nefsin bir tezâhürü idi.
Pâdişahtan bir ere kadar hep aynı duyuş ve aynı kalp atışı vardı.
Bugüne kadar sanatta erişilmezliğini muhâfaza eden Süleymâniye ile Mîmar Sinan, mükemmel şiirleri ile Bâkî ve Fuzûlî, cihana ışık tutan fetvâları ile Kemâl Paşazâde ve Ebussuûd Efendi, gönülleri ulvî bir âleme yönlendiren Sünbül Efendi, Merkez Efendi ve Yahyâ Efendi, İslâm birliği için kuzey Afrika hükümdarlığından ferâgat eden, Osmanlı Kaptan-ı Deryâsı olarak Akdeniz’i göl hâline çeviren Barbaros Hayreddîn Paşa, o devirde çizdiği Dünya haritası ile keşfolunmamış yerleri dahî gösteren Pîrî Reis, aslen, papaz yetiştirmekle meşhur bir âileden geldiği hâlde, İslâm vecdinde eriyip kemâle ulaşarak devletin cihan çapındaki pâdişahları ayarında idârî dirâyet ve liyâkat göstermiş olan Sokullu, Osmanlı’yı kemâl noktasına getiren azametli bir oluşun devâsâ şahsiyetleridir.
Sadrâzam Sokullu’nun, Don ve Volga nehirlerini birleştirerek bu sâyede devletin donanmasını Hazar Denizi’ne taşıyıp Orta Asya’ya ulaşmaya kalkışması, o devirde hayallere bile sığmayacak bir büyük düşüncenin tezâhürü idi. Sanki bugünkü Orta Asya müslümanlarının sahipsizliği ve perişanlığı, yüzyıllar ötesinden teşhis ve tespit ediliyordu.
Kaynak: Abide Şahsiyetleri ve Müesseseleriyle OSMANLI, Osman Nuri Topbaş, Erkam Yayınları, 2013