Hava Parası Caiz midir?
Hava parası nedir? Hava parası almak caiz midir?
Kiracının kiralanan gayri menkulü boşaltması veya devretmesi karşılığında yeni kiracıdan, kimi zaman da mal sahibinden istediği toplu bedele “hava parası” denir.
HAVA PARASI ALMAK CAİZ MİDİR?
Günümüzde hava parasını doğuran sebeplerden birisi, enflasyonun kira bedeline olan etkisidir. İş yerleri ve diğer gayri menkuller başlangıçta piyasa değerinden kiralansa bile paranın hızla değer kaybetmesi, enflasyon oranının kira bedeline yansıtılmasında çoğu zaman yasal ve fiilî zorlukların bulunması yüzünden kiracının giderek çok avantajlı duruma geldiği sıklıkla görülmektedir. Böyle bir durumda kira sözleşmesinde devir yasağı bulunsa bile ortaklık veya gizli kiracılık gibi çeşitli yollarla, bu iş yerini, yeni kiracıya hava parası denilen yüklü bir bedel karşılığında devredebilmektedir. Burada kiracının haksız bir kazanç sağladığı açıktır. Bu durum günümüzde özellikle vakıf, belediye ve kamu mallarının uzun süreli kiralarında, kira bedelinin sembolik bir rakama düşmesi durumlarında çokça görülmektedir. Bu mülkler yönetimdeki gevşeklikler yüzünden kiracılar için önemli bir rant alanı haline gelmiştir.
Hanefîlere göre, bu üç çeşit toplum mülkü, en çok üç yıl süreyle ve rayiç bedel üzerinden kiraya verilebilir. Kira bedeli, emsal yerlerin kirasına göre, fahiş gabin ölçüsünde düşük (gayri menkulde rayicin %20 altında) kalırsa, bedel rayice yükseltilmediği takdirde yönetimin kira akdini, tek yanlı olarak feshetme hakkı doğar.
Kiracının çıkması karşılığında hava parasına gelince, eğer kira süresi dolmadan kiracı çıkarsa, süre sonuna kadar bu yerde kendisi oturma veya başkasını oturtma hakkı bulunduğu için erken çıkmaktan dolayı veya oturma hakkından vazgeçme karşılığında, yeni kiracıdan veya mal sahibinden bir meblağ alabilir.
Kira süresi sona erdikten sonra, kiracının yasaların korumasından veya zilyedliğin sağladığı fiilî durumdan yararlanarak, kiralananı tahliye için bir bedel istemesi, haksız bir taleptir. Bu durumda, yalnız dükkanda bulunan demirbaş eşyaya veya devir yetkisi verilmişse, içindeki mala kıymet biçilerek bunu alma hakkı söz konusu olabilir.
Nitekim İslâm Konferansı Teşkilatı’na bağlı İslâm Fıkıh Akademisi’nin 1988’de Cidde’de yapılan IV. Dönem Toplantısı’nda da şu karar alınmıştır: Kira akdi devam ederken kiralananı erken tahliye eden kiracının, kalan kira süresi karşılığında yeni kiracıdan veya mal sahibinden alacağı bedel caizdir. Buna karşılık kira süresi sona erdikten sonra, kiralananda artık gayri menkul Mâlikî hak sahibi olduğundan, onun muvâfakati olmadan, kiralananın bir başkasına devredilmesi ve bunun için bir bedel alınması caiz olmaz.[1]
Dipnot:
[1]
Komisyon, İlmihal, II, 446.
Kaynak: Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları