Fransa'ya "kapitülasyon" Niye Verildi?
Fevkalâde ileri görüşlü bir devlet adamı olan Kânûnî Sultan Süleyman’ın, Fransızlara verdiği ve “kapitülasyon” adıyla anılan imtiyazlar, bâzı câhillerce itham edilegelmiştir. Oysa kapitülasyonlar bakın hangi amaçla Fransızlara verilmiş?
Kânûnî Sultan Süleyman’ın, Fransızlara verdiği ve “kapitülasyon” adıyla anılan imtiyazlar, bâzı câhillerce itham edilegelmiştir. Hâlbuki Alman imparatoru Şarlken, Avrupa’ya hâkim olmak istiyordu. Bu maksadı, Fransa’yı mağlûb etmesi ile gerçekleşmek üzere idi. Bunu engellemek isteyen Kânûnî, Fransa ile 1535’te ticârî bir muâhede imzaladı. Bu muâhede, Fransızlar’ın gümrük külfetini yüzde beşe indiriyordu. Bu, Fransa’ya büyük bir maddî yardım demekti. Fransa da buna mukâbil Osmanlı’ya vergi ödüyordu. Kânûnî’nin takip ettiği bu siyâset, Avrupa’da hristiyan birliğini parçalıyor, Osmanlı’nın nüfuz ve îtibârını artırıyordu. Bu sebepledir ki, reformist Martin Luther:
“Yâ Rabbî! Büyük Türkleri bir an önce başımıza getir de, Sen’in ilâhî adâletinden onlar sâyesinde nasiplenelim!..” diyordu.
Ayrıca dünyaya hak ve adâlet tevzî eden Türkler’e karşı mukâvemetin “küfür” olduğunu söylüyordu.
Bu da gösteriyor ki, Kânûnî’nin adâleti tevzii karşısında bir hristiyan lideri dahî hakkı teslîm etmek zorunda kalmıştır.
Sultan Süleyman Han, takip ettiği âlem-şümûl siyâsetle hristiyanlık içinde yeni bir mezhep kuran Martin Luther ve taraftarlarını desteklemiş ve böylece Almanya ile İspanya’nın arasını açmıştır. Martin Luther’in kurduğu protestanlık mezhebi, daha ziyâde Almanya’da îtibar bularak yayıldı. Bu da, katolik devletlerle Almanya’nın arasının açılmasına sebep oldu. Bunların başında İspanya gelir. Kapitülasyonlarla da Fransa’yı kendi güdümüne alan Osmanlı, böylece kendisine karşı mukâvemet edecek haçlı gücünü parçalamıştır.
Kapitülasyonların bir diğer faydası da, Amerika’nın keşfi, uzakdoğuya Ümit Burnu’ndan dolaşılarak ulaşılması gibi sebeplerle değişen dünya ticâret yollarını, tekrar Osmanlı ülkesine döndürmekti. Bununla beraber daha sonraları, şartların değişmesiyle kapitülasyonların zararlı bir hâle geldiği de biliniyor!..
Kaynak: Abide Şahsiyetleri ve Müesseseleriyle OSMANLI, Osman Nuri Topbaş, Erkam Yayınları, 2013