Çocuğun Velayeti Kime Aittir?

On yıl evlilikten sonra boşanan eşlerin birisi üç yaşında erkek, diğeri dört yaşında kız çocukları vardır. Bu çocuklar hangi eşe verilmeli ve bakım sorumluluğu kime ait olmalıdır?

Bir erkek evlenince hanımının ve küçük çocuklarının nafaka sorumluluğunu üstlenmiş olur. Boşandıktan sonra iddet süresince (üç hayız ve temizlenme süresi de kocanın nafaka yükümlülüğü devam eder.

ÇOCUĞUN BAKIM VE TERBİYESİNDEN KİM SORUMLUDUR?

Çocukların bakım ve eğitim masrafları ise erkek çocuğu bir meslek ve gelir sahibi oluncaya, kız çocuğu ise evleninceye kadar babaya aittir. Ancak küçük çocukların nafaka sorumluluğunun babalarının üzerinde olması, boşandıktan sonra çocukların ona verilmesini gerektirmez. Bu yüzden ayrılan eşlerin küçük çocuklarının hangi eşe verileceği konusu İslâm’da «hıdâne» esaslarına göre çözümlenir.

Bakım sorumluluğu (hıdâne) çağı küçük çocuklarda yeme, içme, giyinme ve temizliğini kendi başına yapabileceği yaşa kadar sürer. Bu, Hanefîlere göre erkek çocukta yedi, kız çocuğunda ise ergenlik yaşıdır. Mâlikîlere göre kız evleninceye kadar, annesinin yanında kalır. Şâfiilere göre ise temyiz çağına gelen her iki cinse anne veya babadan dilediğini seçme hakkı tanınır. Ancak çocuk hıdâne süresince annesinin veya onun yokluğunda anne anne veya baba anne gibi bakım sorumluluğu sırası gelen diğer hısımının yanında kalsın, onun bakım ve geçim masraflarının babaya ait olduğunda görüş birliği vardır.

Küçük çocukların bakıma muhtaç oldukları hıdâne çağında annelerinin, bundan sonra ise babalarının yanında kalma hakları Hz. Peygamber’in ve sahabenin uygulamasına dayanır. Eşinden ayrılan bir sahabi kadın, Allâh’ın elçisine gelerek, ayrıldığı kocasının küçük oğlunu aldığını söyleyince, ona şu cevabı vermiştir: «Başkası ile evlenmediğin sürece çocuk üzerinde sen daha fazla hak sahibisin.»^[1] Bir savaş sonrası esir edilen kadınlarla çocuklarının birbirinden ayrıldıkları için ağladıklarını gören Ebû Eyyûb el-Ensârî (r.a.) şu hadisi nakletmiştir: «Kim annesi ile çocuğunun arasını ayırırsa, Allah Teâlâ kıyamet gününde onunla sevdiklerinin arasını ayırır.»^[2]

Diğer yandan Hz. Ebûbekir, halifeliği sırasında eşinden ayrılan Hz. Ömer’in küçük oğlu Asım’ın «tek başına kendi işlerini görebileceği yaşa kadar» annesinin yanında kalmasına hüküm vermiştir.^[3]

Sonuç olarak sorudaki erkek çocuğunun yedi yaşına, kız çocuğunun ise 9-10 yaşlarına kadar annesine verilmesi ve geçim masraflarının babaları tarafından karşılanması asıldır.

Dipnotlar:

^[1]. Ebû Dâvûd, Talâk, 35. ^[2]. Tirmizî, Büyû’, 52, Siyer, 17; İbn Mâce, Ticârât; 46. ^[3]. Zühaylî el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh, VII, 720, 721; Ayrıntı için bk. «Çocuğun Bakım ve Terbiye Sorumluğunu Üstlenme (Hıdâne)» konusu.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları