Belagat İlminin İki Kavramı Haber ve İnşa Ne Demektir?

Belagat ilminin iki kavramı olan haber ve söz ne demektir? Kısaca anlamları nelerdir?

Belagat ilminin iki kavramıdır. Söz, ya haberdir ya da inşa. Haber, sözü söyleyen için "sözünde doğrudur" veya "yalancıdır" denmeye elverişli söze; inşâ ise, sözü söyleyen için "sözünde doğrudur" veya "yalancıdır" denmeye elverişli olmayan söze denir.

Haber: 1- İbtidaiyye olur. Muhatabın zihni cümlenin içerdiği hükümden hâlidir. Bu haberde te'kit edatı olmaz. İhlas sûresinin ikinci âyeti gibi: "Allâh samettir". 2- Talebiyye olur. Muhatabın zihni, hüküm konusunda mütereddittir. Haber "inne" "enne" vb. tekit edatı ile kullanılır. İsrâ sûresinin dokuzuncu âyeti gibi: "Muhakkak bu Kur'ân insanları en doğru yola iletir...". 3- İnkâriyye olur. Muhatap hükmü inkâr etmektedir. Haber iki te'kit edatı ile ifade edilir. Âl-i İmrân sûresi 186. âyeti gibi: "And olsun ki, elbette mallarınız ve canlarınız konusunda sınanacaksınız...".

İnşâ, talebî ve gayri talebî olur. Talebî ise; emir, nehiy, temennî, tereccî, nidâ, dua ve istifhâm kısımlarına; gayri talebî ise; teaccüp, medh, zem, kasem ve reca kısımlarına ayrılır. Haber cümlesi; emir, nehiy, dua ve teaccup ve nefî olabilir.