Orucun Şartları Nelerdir?
Orucun rükün ve şartları nelerdir? Orucun geçerli olması için gerekli şartlar nelerdir? İşte cevapları...
ORUÇ KİMLERE FARZDIR?
Orucun rüknü “imsak”, yani bu ibadetin vakti içinde yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmaktır. Orucun vakti tan yerinin ağarmasıyla güneşin batması arasındaki süredir. (bu sürenin başlama ânı hakkındaki görüşler için bk. FECİR) Şâfiîler’e ve bazı Mâlikîler’e göre niyet de orucun rükünlerindendir.
Orucun şartları denince ilk olarak bu ibadetin geçerli sayılması için aranan şartlar akla gelirse de orucun bir kimseye farz olması ve zamanında yerine getirilmesinin (eda) gerekliliği için de bazı şartlar söz konusu olduğundan Hanefî fıkhında bunlar daha çok vücûb şartları, edasının vücûbu şartları ve sıhhat (cevaz) şartları şeklinde bir ayırım yapılarak incelenmiştir. Diğer mezheplerde ise bunların nitelendirilmesiyle ilgili bazı farklılıklar vardır.
1- ORUCUN YÜKÜMLÜLÜK (VÜCÛB) ŞARTLARI
Bir kimsenin oruç ibadetiyle yükümlü sayılabilmesi için şu şartların bulunması gerekir:
a) Müslüman olmak
Bu şart, müslüman olmayanların dinin fer‘î hükümlerine muhatap sayılıp sayılmamasıyla ilgili usul ihtilâfı sebebiyle diğer üç mezhepte sıhhat şartları arasında zikredilmekle birlikte bir gayri müslimin İslâm’a girmeden önceki zamana ait oruçları kazâ etmesi gerekmediği noktasında görüş ayrılığı yoktur. Genel sorumluluk ilkesinin bir uzantısı olarak yeni müslüman olan kişi orucun farz olduğunu bilmemesini mâzur kılacak şartlarda geçen oruçlarını da kazâ etmekle yükümlü sayılmaz.
b) Bulûğ
Ergenlik çağına ulaşmamış kimseye oruç farz değildir; ancak temyiz çağına ulaştıktan sonra çocukların yavaş yavaş oruca alıştırılması tavsiye edilmiştir.
c) Akıl
Oruçla yükümlü sayılmak için temyiz kudretine sahip olmak şarttır. Şuurun açık olması (ifâkat) Hanefî mezhebinde sıhhat şartı değil vücûb şartı olarak nitelenir; akıl hastalığı ve uzun süre baygınlık durumları daha çok orucun niyetle ilgisi dikkate alınarak incelenir. (akıl hastalığının kazâ yükümlülüğüne etkisi için bk. CÜNÛN)
2- ORUCUN GEÇERLİLİK ŞARTLARI
Yükümlü olunan orucu zamanında yerine getirmenin gerekli olması için şu şartlar aranır:
a) Sağlıklı olmak
Hastalık orucun geçerliliğini engellememekle beraber zamanında tutmayı vâcip olmaktan çıkarır. Buna karşılık âdet görme veya loğusa olma hem edanın vücûbunu hem orucun geçerliliğini engeller.
b) Mukim olmak
Dinen yolcu hükmünde olan kişinin orucu zamanında yerine getirmesi gerekli değildir. Bu şartların açılımı mahiyetindeki durumlarda orucun ertelenmesi ve başlanmış orucun bozulması mubah hale gelir. (aş. bk.)
c) Sıhhat Şartları
Orucun geçerli olması için aranan şartlar şunlardır:
1- Niyet etmek.
2- Hayız ve nifas halinde olmamak. Orucu zamanında tutmakla yükümlü olmayan bu durumdaki kadınların oruç tutmaları geçerli sayılmamıştır.
ORUÇLU İÇİN MÜSTEHAP OLAN ŞEYLER
Kaynak: İbrahim Kâfi Dönmez, İslam Ansiklopedisi