İmam Ebû Hanife’nin Kaza ve Kader Görüşü

İmam-ı Azam Ebû Hanife’nin kaza ve kader konusundaki görüşü nedir?

Ebû Hanife, kaderin Levh-i Mahfûz’a “vasıf suretiyle” yazıldığını söylemiştir. O’na göre, dünya ve ahiretteki her şey, Allah’ın dilemesi, ilmi, kaza, kader ve Levh-i Mâhfûz’a yazmasıyla meydana gelir. Hayır, şer, masıyet, itaat, fiil, irade ve benzeri her şey Levh-i Mâhfûz’a vasıflarıyla yazılmıştır. Yazım soyut olmayıp, sebep ve sonuç ilişkisiyle birlikte olmuştur.

Meselâ; “Ali, dünyada mü’min olarak yaşayacak, hayır ve güzel ameller işleyecek ve bunun sonucunda Cennet’e gidecek”, yine; “Hasan, dünyada inançsız olarak yaşayacak, kendi iradesiyle kötülükler yapacak ve sonunda Cehennem’e girecek” şeklindeki tespitler, vasıf suretiyle olan yazımdır. Yoksa, “Ali mü’min olsun” “Hasan inkârcı olsun” şeklinde hüküm olarak yazılmamıştır. Aksi halde irade zorlaması ortaya çıkabilirdi. İnsan, fiilleri kendi iradesiyle işlediği için, sorumluluğu söz konusu olmaktadır.^[1]

Dipnot:

^[1] Ebu’l-Müntehâ, Şerhu’l-Fıkhı’l-Ekber, İstanbul 1308. s. 11’den naklen, Ömer Nesefî, Akâid, s.143, 144.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları