Sadık Dana'dan (k.s.) Çocuk Terbiyesinde Ölçüler

Zeki ve akıllı kimseler, çocuklarının terbiyesi hususunda itidalli hareket ederler. Ne fazla şımartırlar ne de ürkütürler. Lüzumundan fazla korkutmazlar. Çünkü fazla korku çocuğun, anaya-babaya karşı sevgisini azaltır. Halbuki çocuğa ölçüsünde olmak şartıyla sevgi ve şefkat gösterilmelidir.

Hadis-i şerifte buyrulur ki: Evladınızı üç hasletle terbiye ediniz: Bir; Peygamberimize muhabbet, iki; Ehl-i beytine muhabbet, üç; Kur'an kıraati. Zekî, akıllı kimseler, çocuklarının terbiyesi hususunda itidalli hareket ederler. Ne fazla şımartırlar, ne de ürkütürler. Lüzumundan fazla korkutmazlar. Çünkü fazla korku çocuğun, anaya-babaya karşı sevgisini azaltır. Halbuki çocuğa ölçüsünde olmak şartıyla sevgi ve şefkat gösterilmelidir. Bazı kimseler de çocuklarına karşı aşırı düşkündürler, adeta başlarına taç ederler, bu yüzden çocuklarının yerli yersiz her istek ve arzularını hoş karşılarlar, böyle hareket etmekle, onların terbiyelerini ihmal etmiş olurlar.

Böyle yetiştirilen çocuklarda her isteklerinin yapılacağı kanaati hasıl olur. Büyüdüklerinde de anaya-babaya karşı itaatkar olamazlar. Asi olurlar. Bazıları da aşırı baskı yaparlar, azıcık olsun hürriyet vermezler. Zaruret halinde dahi konuşmasına müsamaha etmezler. Böyle olunca da, zahiren çocuk itaatkar görünse bile, bazen bu hal onu isyan ve karşı gelmeğe kadar sevk eder. Her şeyde olduğu gibi çocuk terbiyesinde de orta hali tercih etmek gerekir. Cenab-ı Hak, bazı ebeveyne üç beş çocuk nasîb eder, dikkat edilirse, şekilleri ve renkleri dahi biri birine benzemez. Dış görünüşleri ayrı ayrı olduğu gibi, akıl, zeka, anlayışları da farklıdır.

1. Bazı çocuklar yaradılış itibariyle, çok ince ruhlu, hassas ve anlayışlı olurlar. Onlara güler yüz ve nezaketle muamele etmeli. Çünkü onlar duygulu olduğu için ufak bir ima ve işaretle hallerini hatalarını düzeltirler nezaket ve yumuşak muameleden haz ederler. Sert ve haşin muamele bunları üzer, huysuz ve hasta eder. Bu zümre azın da azıdır.

2. Bazı çocuklar ise bu terbiye şeklinden anlayamazlar. Onlara açıktan açığa "şunu yap, bu faydalıdır. Şunu yapma bu zararlıdır" demelidir. Nasıl olsa ileride kendi hatasını anlar deyip de söylenilmesi icab eden sözü söylemekten çekinmemelidir.

3. Bazıları ise hissiz, anlayışsız olur. Söz kar etmez. Bunlar da sırasına göre menfaatlerini kısma veya tenhada tehdid ve tekdir suretiyle terbiye edilir.

İmam Gazali kuddise sirruh buyuruyorlar: Baba, baba olduğunu, büyüklüğünü hissettirmelidir. Anne de çocuğunu babası île korkutmalıdır. Gündüz uyutmamalıdır, zira gevşek olur. Yumuşak yatakta yatırmak doğru değildir. Böylece bedeni kuvvetli olur... Çocuğa fazla baskı yapmamalıdır. Sıkılmak ve üzülmekten dolayı kötü huy peyda eder ve kalbi katılaşır.

Herkese karşı alçak gönüllü olmasını telkin etmeli, kibirin kötülüğünü, tevazu ve alçak gönüllü olmanın faziletini tekrar tekrar anlatmalıdır. Çocuğun, kimseden para almamasını, bilakis daima vermesini teşvik etmelidir. Fazla konuşmamasını, katiyyen yemin etmemesini, sorulmadan konuşmamasını, kendinden büyüğüne saygı göstermesini ve onun önünden yürümemesini, dilini kötü söz söylemekten, sövmekten ve lanetten korumasını öğretmelidir. Çocuk istikamet üzere yetiştirilmelidir.

Kaynak: Altınoluk Dergisi, Sâdık Dânâ, 1993 - Mart, Sayı: 085, Sayfa: 028