Çocuğun Bakım ve Terbiyesinden Kim Sorumludur?

Çocuğun bakım ve terbiyesinden kim sorumludur? Çocuğun bakım ve terbiyesinde anne ve babanın rolü.

Çocukların doğumdan itibaren bakım ve terbiyesi işi ile uğraşmak kadınlar için daha uygundur. Şefkat, merhamet, el yatkınlığı nitelikleri yanında Yüce Allâh’ın belli yaşa kadar çocukların gıdasını annenin göğsünde yaratması ve emzirme sırasında ana kucağının sıcaklığı kadar çocuğa huzur ve mutluluk veren bir ortam düşünülemez. Bu yüzden önce anne ve onun yokluğunda diğer kimi kadınlar hıdâne hakkında önde gelirler. Bu durum, Hanefîlere göre erkek çocuk yedi yaşına girinceye, kız çocukları ise banyo temizliğini kendi başına yapabiyeceği yaşa (murahıka) ulaşıncaya kadar, Malikîlerde ise kız çocuğu evlenip zifaf oluncaya kadar devam eder.

Çocuğun şahsı ve malları ile ilgili işler ise şahıs ve mal velâyetini kullanacak olan baba ve yokluğunda onun yerine geçen diğer velilerce yürütülür. Diğer yandan hıdâne çağından sonra, artık kadınların hizmetine muhtaç olmaktan çıkan çocukların eğitim, kültür, meslek sahibi olma ve onları toplumun olumsuz etkilerinden koruma gibi işlerde, baba ve onun yerine geçen veliler daha uygun ve daha güçlüdürler. Bütün bu durumlarda çocuklar için daha uygun, “daha yararlı” ve çocuğun yetişmesine daha elverişli olanı tercih etme ilkesi esas alınmıştır. İslâm bu konudaki düzenlemeleri yaparken belirtilen bu ilkeyi gözetmiştir.

Bu duruma göre, kadınlar çocukların belli bir yaşa kadar bakım ve terbiye işini üstlenmede erkeklerden daha uygun ve daha güçlüdürler. Bu yüzden hıdâne işini üstlenebilecek kadın hısımlar bulununca, baba bile olsa diğer erkek hısımlar için hıdâne hakkı sabit olmaz. Ancak kadınlardan bu işi üstlenecek hiç kimse yoksa, bu takdirde hıdâne hakkı asabe denilen erkek hısımlara ve diğerlerine geçer. Aşağıda sırasıyla hıdâne hakkı sahiplerini belirlemeye çalışacağız.^[1]

Dipnot:

^[1]. Kâsânî, age, IV, 41-44; İbnü’l-Hümâm, age, III, 313 vd.; İbn Abidîn, age, II, 871 vd.; Meydânî, el-lübâb, III, 10 vd.; Şirâzî, age, II, 169 vd.; İbn. Kudâme, el-Muğnî, VII, 613, 619 vd.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları