Tavafın Sünnetleri Nelerdir?
Tavafın sünnetleri nelerdir?
Tavafın sünnetleri:
1. Tavafa Başlarken Hacer-i Esved veya Hizasına “Rükn-i Yemânî” Tarafından Gelmek ve Hacer-i Esved'in Hizasında Tavafa Başlamak
2. Tavafın Başlangıcında ve Her Şavtın Sonunda Hacer-i Evsedi istilam Etmek
Tavaf edecek kimse tavafa başlarken Hacer-i Esved hizasına gelince durmaksızın “bismillahî Allahü ekber” diyerek Hacer-i Esved'i “istilam” eder. Bunu tavafın her şavtında tekrarlar.
Kalabalık değilse ve kimseye eziyet vermeyecekse Hacer-i Esved'i öper.[1] Hz. Ömer (r.a) Hacer-i Esved'i öpmüş ve; “çok iyi biliyorum ki sen faydası da zararı da olmayan bir taş parçasısın. Eğer Rasulüllah (s.a.s.)'in öptüğünü görmeseydin seni öpmezdim” demiştir.[2] Kalabalık varsa Hacer-i Esved-i öpmez. Hacer-i Esved'i öpmek müstehap, insanları itip kakmak ve onlara eziyet vermek ise günahtır. Müstehap bir fiil îfa etmek için günah işlenmez.
Her şavtın başında, “Allah'ım! Sana iman ederek, Kitabını tasdik ederek, Sana verdiğim sözü yerine getirerek Peygamberin Muhammed (s.a.s.) in sünnetine uyarak Beytini tavaf ediyorum” der.
Tavafın her şavtında “Rükn-i Yemânî” de istilam edilir, ancak öpülmez. Konuyla ilgili olarak sahebeden Abdullah b. Ömer (r.a), “Resulullah (s.a.s.) tavafın her şavtında Rükn-i Yemani ile Hacer-i Esved'i istilam etmeden geçmezdi” demiştir.[3]
Hacer-i Esved'i istilam, sünnet, Rüknü Yemânî'yi istilam ise müstehaptır. Diğer köşeler istilam edilmez.[4]
3. Remel Yapmak
“Remel”, koşmaksızın çalımlı ve süratli bir şekilde yürümektir.
Sonunda sa'y yapılacak tavafların ilk üç şavtında erkeklerin remel yapmaları sünnettir. “Metaf”ta izdiham varsa “remel” yapılmaz. Çünkü kalabalıkta remel yapmak mümkün olmaz. Remel yapacağım diye insanlara eziyet vermek kesinlikle doğru değildir. Remel esnasında şu duanın okunması müstehaptır:
“Allah'ım! Haccımı mebrur, zenbimi mağfur, sa'yimi meşkur eyle.”
4. Iztıba Yapmak
“Iztıba ”, omuzlara alınan “rida”nın bir ucunu sağ koltuk altından geçirip sol omuz üzerine atıp sağ omuzu ve sağ kolu açık bırakmak demektir.
Erkeklerin kendisinden sonra sa'y yapılacak tavaflarda ıztıba yapmaları sünnettir. Ardından sa'y yapılmayan tavaflarda ıztıba yapılmaz.
Tavaf sona erince ıztıba da sona ereceğinden tavaf namazı kılınırken açıkta bırakılan omuz örtülür. Çünkü tavaf namazını omuz ve kol açık iken kılmak mekruhtur.
Peygamber efendimiz, ile ashabı Hudeybiye antlaşmasının yapıldığı senede ifa edemedikleri umreyi ertesi sene kaza etmek üzere Mekke-i Mükerreme'ye girmelerinin arefesinde müşrikler, müslümanları kastederek “Sıtmanın bitkin düşürdüğü bir topluluk yarın Mekke'ye gelecek” diye dedikoduya başlamışlardı. Peygamber efendimiz de, kendisinin ve ashabının bitkin düşmediklerini, aksine güçlü olduklarını onlara göstermek maksadıyla Kâ'be'yi tavaf ederken remel ve ıztıba yapmış, ashabının da böyle yapmalarını emretmiştir.
Abdullah b. Abbas (r.a), “Resulüllah (s.a.s.) ve ashabı, C'irâne'de umre için ihrama girdiler. Kâ'be'yi tavaf ederken remel yaptılar ve ridalarını sağ koltuklarının altına alıp ucunu da sol omuzlarının üzerine atarak ıztıba yaptılar” demiştir.[5]
Bu sünneti yerine getirmek için, erkekler, başkalarına eziyet vermeden ve kendileri de eziyet görmeden mümkün olduğu kadar Kâ'be'ye yaklaşarak tavaflarını yaparlar.
Kadınlar, mümkün olduğu kadar tenha yerden tavaf etmeye çalışmalıdırlar.
5. Müvâlât
Tavafın şavtlarını, ara vermeden peş peşe yapmak sünnettir. Bir kimsenin tavaf esnasında abdesti bozulsa veya kendisinde guslü gerektiren bir hal vuku bulsa abdestini tazeler veya boy abdesti alır, tavafına kaldığı yerden devam edebilir. Ancak tavafı bütünüyle yeniden yapması daha faziletlidir. Tavaf tamamlanmadan ezan okunursa, tavafa ara verip namazı kıldıktan sonra tavafa kaldığı yerden devam edebilir.
Cenaze namazı veya nafile bir namaz kılmak için tavafa ara vermek mekruhtur.
Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre tavafın şavtlarını peş peşe yapmak vacip, Şâfiî mezhebine göre sünnettir. Tavafa ara veren kimsenin bu tavafı yeniden yapması gerekir. Bu itibarla tavafın şavtlarını ara vermeden yapmaya özen gösterilmelidir. [6]
6. Duâ Etmek
Tavaf esnasında istenilen dua yapılabileceği gibi Kur'an-ı Kerim de okunabilir. Ancak Peygamber efendimizin okumuş olduğu duaları[7] okumak daha fazîletlidir. Buna göre;
Her şavtın başlangıcında; “Sübhannahi velhamdülillahi vela ilahe illallahü vallahü vekber, vela havle vela kuvvete illa billahil aliyyil azim. Allahümme imanen bike ve’tastigan bikitabike ve’fa’en biahdike vettibaen li-sünneti nebiyyike ve habibike Muhammed’in (sav).”
“Allah'ı noksan sıfatlardan tenzih ederim. Her türlü övgü Allah'a mahsustur. Allah'tan başka ilah yoktur. Allah en büyüktür. Kuvvet ve kudret ancak yüce ve azametli Allah sayesinde vardır. Allah'ım! Sana iman ederek, Kitabını tasdik ederek, Sana verdiğim söze bağlı kalarak, Peygamberin Muhammed (s.a.s.)'ın sünnetine uyarak tavaf ediyorum”
Kâbe'nin kapısının önünde veya hizasında; “Allahümme inne hazel beyte beytüke ve’l harame haramüke ve’l emne emnüke ve haza makamü’l a’zi bike minennari”
“Allah'ım! Bu ev senin evindir, bu harem senin haremindir, güvenlik senin güvenliğindir, burası, cehennem ateşinden sana sığınların makamıdır”
Rükn-i Yemanî ile Hacer-i Esved arasında; “Rabbenâ âtinâ fid'dünyâ hasenetenve fil'âhireti haseneten ve gınâ azâbennâr.”
“Rabbimiz! Dünyada bize bir iyik ver, âhirette de bir iyilik ver ve bizi cehennem azabından koru” dualarının okunması müstehaptır.
Tavaf eden kimse, ibadet halinde bulunduğunun bilincinde olmalı, huşua aykırı davranışlardan kaçınmalıdır.[8]
7. Tavaftan Sonra Zemzem İçmek
Zemzem içerken e'ûzü besmele çekilir ve “Allahümme inni es'elüke ılmen nefian ve rizgan vesian ve şifeen min külli dein vesegamin”
“Allah'ım! Senden yararlı ilim, bol rızık, her türlü dert ve hastalıktan şifa istiyorum”[9] diye dua edilir.
Mümkün olursa zemzem ile abdest alınır, ancak zemzem istincada ve necasetlerin temizlenmesinde kullanılmaz.
Peygamberimiz (s.a.s.), “Zemzem hangi maksatla içilirse o maksat içindir” buyurmuştur.[10]
8. Vücutta, Elbisede ve Metafta Necaset Bulunmaması
Tavaf eden kimsenin bedeninde, giysilerinde veya metafta pislik bulunmaması sünnet,[11] diğer mezheplere göre şarttır.[12]
Buna göre bir kimse elbise veya bedeninde necaset varken tavaf etse Hanefî mezhebine göre tavaf geçerli olur ancak bu kimse mekruh işlemiş olur. Diğer mezheplere göre bu tavaf geçerli olmaz, yeniden yapılması gerekir.
Dipnotlar:
[1] İbn Mace, Menasik, 27. II, 981-982. Tirmizî, Hac, 37. III; 215
[2] Buhârî, Hac, 50. II, 160. Ebû Dâvud, Menasik, 47, II, 439.
[3] Ebu Davud, Menasik, 48, II, 440-441
[4] Tirmizî, Hac, 35. III, 213.
[5] Ebu Davud, Menasik, 50, II, 444. Kinânî, II, 801-808.
[6] Kinânî, II, 791-793. Nevevî, el-İzâh, s. 242.
[7] Peygamberimiz (s.a.s.) tavaf ederken “Allahümme inni es’eliükel’ afve vel afiyeteh,fiddünya vel’ ahireh. Rabbena atina fiddünya heseneten ve fil’ahireti haseneten ve kına azabennar!” dua etmeyi ve “Sübhanallahi velhamdülillahi vela ilahe illallahu Allahu ekber vela havle kuvvete illa bilahi alüyyülazim” tesbihatını okumayı tavsiye etmiştir. (İbn Mâce, Menasik, 32. II, 985-986.)
[8] Kinânî, s.177, 180.
[9] Tirmizî, Hac, 33. III, 211.
[10] İbn Mâce, Menâsik, 78. II, 1018.
[11] Abdülğanî el-Mekkî, 167; Nevevî, el-İzâh, s. 211-212; Kâsânî, II, 129.
[12] İbn Kudâme, IV, 626. Bu mezheplerin delilleri; “Beyti tavaf etmek de namaz (kılmak) gibidir. Dolayısıyla tavaf ederken fazla konuşmayın” anlamındaki hadistir. (Nesaî, Menasik, 136, V, 222)
Kaynak: Diyanet Hac İlmihali