Sa'y Nedir?
Sa‘y ne demektir? Sa‘yın geçerli olmasının şartları nelerdir? Sa‘yın vacipleri nelerdir? Sa‘y nasıl yapılır? İşte cevapları...
Sa‘y sözlükte "koşmak, çaba göstermek" gibi anlamlara gelir. Hac ve umre ile ilgili bir terim olarak ise sa‘y, Kâbe'nin doğu tarafında bulunan Safâ ve Merve adlı iki tepe arasında, Safâ'dan başlanıp Merve'de tamamlanmak üzere yedi defa gidip gelmeyi ifade eder. Safa’dan Merve’ye gidiş bir şavt, Merve’den Safa’ya dönüş de bir şavt olmak üzer sa’y toplam yedi şavttan ibarettir.
Sa’y; Hz. İbrahim’in eşi Hacer’in, oğlu İsmail’e su bulmak için Safa ve Merve tepeleri arasında yedi sefer gidip gelmesine dayanmaktadır. Onların hatırasına binaen bu iki tepe arasından sa’y yapılagelmiş, İslam haccında da sa’y yapmak meşru kılınmıştır. Şu ayet sa’yin meşru oluğunu ifade etmektedir.
“Şüphesiz Safa ve Merve Allah’ın (dininin) nişanelerindendir. Onun için her kim hac veya umre niyetiyle Kâ’be’yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir günah yoktur.”(Bakara, 2/158)
Ayette geçen “tavaf etmek”ten maksat, “sa’y etmek”tir. Sa’y, haccın aslî vacibidir. Meşru bir mazeret olmadan terk edilirse dem gerekir. Meşru bir mazeret sebebiyle terk edilirse bir şey gerekmez.
SA'Y YAPILMAZSA HAC OLUR MU?
Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre sa’y etmek haccın ve umrenin rükünlerinden biridir. Sa’y yapılmazsa hac ve umre geçerli olmaz.(79Şirbînî, II, 285. İbn Rüşd, s.278.)
Sa’yin vacip mi rükün mü olduğu konusundaki ihtilaf; umre ile ilgili yukarıda zikredilen ayette hükmün açıkça belirtilmemiş olması ve konu ile ilgili hadislerin farklı yorumlanmasından kaynaklanmaktadır. Peygamberimiz (s.a.s.),
“Sa’y edin, çünkü Allah sa’y etmeyi size yazdı” buyurmuştur. (Ahmed, VI, 420.)
Sa’yin farz olduğu görüşünde olanlar, bu hadisin, sa’yin farz oluşuna delil teşkil ettiğini, zira hadiste geçen “size yazdı” ifadesinin “size farz kıldı” anlamında olduğunu söylemektedirler.(Şirbînî, II, 285; İbn Rüşd, s. 278)
Hanefi bilginlere göre; yukarıda zikredilen sa’y ile ilgili ayetin delaleti zannîdir, ayet, sa’yin farz olduğuna kesin olarak delalet etmez. Böyle bir delil ile bir amelin farz oluşu değil, ancak vacip oluşu sabit olur. Konu ile ilgili olarak zikredilen hadis ise zayıftır; sahih olduğu kabul edilse bile, sa’yin farz olduğunu kesin olarak ifade etmez. Çünkü “yazmak” ifadesi her zaman farziyet anlamı taşımaz.(Kâsânî, II, 133-134; İbn Hümâm, II, 471-472)
Kaynak: Diyanet Hac İlmihali, DİB Yayınları