Sa'y Nedir, Nerede Yapılır?
Sa'y nedir, nerede yapılır?
Sözlükte; iş yapmak, yürümek ve koşmak anlamlarına gelen “Sa'y”; hac ibadeti ile ilgili bir terim olarak, hac veya umre için yapılan bir tavaftan sonra, Mescid-i Haram' ın doğu tarafında bulunan Safa ve Merve tepeleri arasında, Safa'dan başlayarak dört kere gidip üç kere gelmek demektir.
Safa'dan Merve'ye gidiş bir şavt, Merve'den Safa'ya dönüş de bir şavt olmak üzer sa'y toplam yedi şavttan ibarettir.
SA'Y NASIL YAPILIR?
Sa'y; Hz. İbrahim'in eşi Hacer'in, oğlu İsmail'e su bulmak için Safa ve Merve tepeleri arasında yedi sefer gidip gelmesine dayanmaktadır. Onların hatırasına binaen bu iki tepe arasından sa'y yapılagelmiş, İslam haccında da sa'y yapmak meşru kılınmıştır. Şu ayet sa'yin meşru oluğunu ifade etmektedir.
“Şüphesiz Safa ve Merve Allah'ın (dininin) nişanelerindendir. Onun için her kim hac veya umre niyetiyle Kâ'be'yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir günah yoktur.” [1]
Ayette geçen “tavaf etmek”ten maksat, “say etmek”tir.
Sa'y, haccın aslî vacibidir. Meşru bir mazeret olmadan terk edilirse dem gerekir. Meşru bir mazeret sebebiyle terk edilirse bir şey gerekmez.
Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre sa'y etmek haccın ve umrenin rükünlerinden biridir. Sa'y yapılmazsa hac ve umre geçerli olmaz.[2]
Sa'yin vacip mi rükün mü olduğu konusundaki ihtilaf; umre ile ilgili yukarıda zikredilen ayette hükmün açıkça belirtilmemiş olması ve konu ile ilgili hadislerin farklı yorumlanmasından kaynaklanmaktadır.
Peygamberimiz (s.a.s.),“Sa’y edin, çünkü Allah sa'y etmeyi size yazdı” buyurmuştur.[3]
Sa'yin farz olduğu görüşünde olanlar, bu hadisin, sa'yin farz oluşuna delil teşkil ettiğini, zira hadiste geçen “size yazdı” ifadesinin “size farz kıldı” anlamında olduğunu söylemektedirler.[4]
Hanefi bilginlere göre; yukarıda zikredilen sa'y ile ilgili ayetin delaleti zannîdir, ayet, sa'yin farz olduğuna kesin olarak delalet etmez. Böyle bir delil ile bir amelin farz oluşu değil, ancak vacip oluşu sabit olur. Konu ile ilgili olarak zikredilen hadis ise zayıftır; sahih olduğu kabul edilse bile, sa'yin farz olduğunu kesin olarak ifade etmez. Çünkü “yazmak” ifadesi her zaman farziyet anlamı taşımaz.[5]
Dipnotlar:
[1] Bakara, 2/158
[2] Şirbînî, II, 285. İbn Rüşd, s.278.
[3] Ahmed, VI, 420.
[4] Şirbînî, II, 285; İbn Rüşd, s. 278.
[5] Kâsânî, II, 133-134; İbn Hümâm, II, 471-472
Kaynak: Dİyanet Hac İlmihali