Peygamberimizin Hayatından Tevekkül Örnekleri
Tevekkül nedir? Peygamberimizin tevekkülü nasıldı? Peygamberimizin hayatından tevekkül örnekleri...
Allâh’a sağlam bir şekilde îmân etme ve güvenmenin tezâhürü olan diğer bir ahlâkî haslet de tevekküldür.
TEVEKKÜL NEDİR?
Tevekkül mü’minin, yapacağı işlerde zâhirî sebeplere dayanıp gerekli tedbirleri aldıktan ve elinden gelen gayreti gösterdikten sonra, gönlünü bunlara değil de Allah’a bağlaması ve O’na güvenip teslim olması anlamına gelir.
Tevekkül; hiçbir zaman çalışmayı ve sebeplere sarılmayı terk edip “Allâh’a güveniyorum.” diyerek tembellik göstermek mânâsına gelmez. Nitekim bir adam “Hayvanımı bağlayıp da mı yoksa bağlamadan mı Allah’a tevekkül edeyim?” diye sorduğunda, Resûlullah ona; “Önce bağla, sonra tevekkül et!” buyurmuştur. (Tirmizî, Kıyâmet, 60)
Tevekkül işin bidâyetiyle değil nihâyetiyle alâkalıdır. Duânın iki farklı vechesi vardır: Fiilî ve kavlî duâ. İnsanın, talep ettiği şeylerin tahakkuku için gerekenleri yapması fiilî duâ, sorumluluğunu yerine getirdikten sonra Rabbinden dilemesi kavlî duâdır. Fiilî ve kavlî duâyı birlikte ihtivâ eden tevekkül, kişinin benliğini ve varlık duygusunu bir kenara bırakarak sâdece Allah’a güvenmesi, hiçliğini ve acziyetini anlaması gibi ulvî duyguların bir muhassalasıdır. Tevekkül güç ve kuvvetin Allah’a âit olduğuna, her şeyin O’nun emri ile meydana geldiğine yakînen inanmaktan kaynaklanır.
Allâh’ın güzel isimlerinden biri de “İşlerini usûlüne göre kendisine havâle edenlerin işini düzeltip, onların yapabileceğinden daha iyi yapan, kendisine güvenilip dayanılan, her şeyi idâre ve hâkimiyeti altında bulunduran” mânâsındaki “el-Vekîl”dir. Kendisine güvenilecek merciin ölümsüz, ebedî ve Kâdir-i Mutlak olması gerekmektedir. Güçlü olduğu zannedilen fânî ve zayıf varlıklara, mala ve mülke dayanmak, netîcesi pişmanlık olan göz boyayıcı heveslerdir. Bu yola girerek aldananları Allah Teâlâ güvendikleri ile baş başa bırakır. Bu sebeple Cenâb-ı Hak Resûlullah Efendimiz’e:
“Aslâ ölmeyecek olan hakîkî hayat sâhibi Allah’a tevekkül et ve O’nu hamd ile tesbih et!” (el-Furkân 25/58)
“Bir işe azmettiğinde artık Allah’a tevekkül et!” (Âl-i İmrân 3/159) diye emretmiştir. O Kâdir-i Mutlak; “Mü’minler sâdece ve sâdece Allah’a güvenip dayansınlar!” (İbrâhim 14/11) buyurarak kullarının da kendisinden başka hiçbir şeye bel bağlamamalarını istemektedir. Çünkü:
“Allâh’a tevekkül edene, Allah kâfidir!” (et-Talâk 65/3)
HESAPSIZ VE AZAPSIZ CENNETE GİRECEK MÜSLÜMANLAR
Resûlullah, Cenâb-ı Hakk’ın tevekkül eden kimseleri dünyâda ve âhirette koruyacağını, onları hesapsız ve azapsız cennete koyacağını şu hadis-i şerifiyle açıkça bildirmiştir:
“Geçmiş ümmetler bana gösterildi. Peygamber gördüm, yanında üç beş kişilik küçük bir grup vardı. Peygamber gördüm, yanında bir iki kişi bulunuyordu. Ve Peygamber gördüm, yanında kimsecikler yoktu. Bu arada önüme büyük bir kalabalık çıktı. Kendi ümmetim sandım. Bana; «Bunlar Mûsâ’nın ümmetidir, sen ufka bak!» dediler. Baktım, çok büyük bir karaltı (sevâd-ı azîm) gördüm. «İşte bunlar senin ümmetindir. İçlerinden hesapsız ve azapsız cennete girecek yetmiş bin kişi vardır.» dediler.”
İbn-i Abbas (r.a.) diyor ki; söz buraya gelince Peygamber Efendimiz kalkıp evine gitti. Oradaki sahâbîler bu yetmiş bin kişinin kimler olabileceği hakkında konuşmaya başladı. Kimileri; “Bunlar Peygamberimiz’in sohbetinde bulunanlar olmalı.” derken, kimileri; “Bunlar İslâm geldikten sonra doğup, şirki tanımamış olanlardır.” dediler. Daha başka görüşler de ileri sürüldü. Onlar bu meseleyi tartışırken Resûl-i Ekrem Efendimiz gelerek:
“– Ne hakkında konuşuyorsunuz?” diye sordu.
– Hesapsız ve azapsız cennete gireceklerin kim oldukları hakkında konuşuyoruz, dediler. Bunun üzerine Nebi:
“– Onlar büyü yapmayan, yaptırmayan, uğursuzluğa inanmayan ve Rableri’ne tevekkül edenlerdir.” buyurdu. Ukkâşe bin Mihsan yerinden fırladı ve:
– Beni de onlardan kılması için Allah’a dua et yâ Resûlallâh, dedi. Hz. Peygamber de:
“– Sen onlardansın!” buyurdu. Sonra bir başka sahâbî daha kalktı ve:
– Beni de onlardan kılması için dua buyur yâ Resûlallâh, dedi. Efendimiz bu defa:
“– Fırsatı değerlendirmekte Ukkâşe senden önce davrandı.” buyurdu. (Müslim, Îmân, 374)
Bu hadîs-i şerifle, sıkıntılı anlarında meşru olmayan sebeplere tevessül etmeyip doğrudan Allah’a tevekkül edenler tebşir olunmuştur. Şâir Bâkî, bu değersiz dünya için basit insanlara boyun eğmeyip Allah’a tevekkül etmek gerektiğini, insanın ancak bu sâyede gönül huzûruna erebileceğini şöyle dile getirir:
Baş eğmeziz edânîye dünya-yı dûn içün
Allâh’adır tevekkülümüz îtimâdımız
Allah’a tevekkül edenin yâveri Hak’tır
Nâşâd gönül bir gün gelip şâd olacaktır.
Hayatında tevekkülü îtiyat hâline getiren Resûlullah’ın fem-i saâdetinden şu dua hiç eksik olmazdı:
“Allâhım! Sana teslim oldum, Sana inandım, Sana tevekkül ettim. Yüzümü, gönlümü Sana çevirdim, Sen’in yardımınla düşmanlara karşı mücâdele ettim. Allahım! Beni saptırmandan yine Sana, Sen’in büyüklüğüne sığınırım. Sen’den başka ilâh yoktur. Ölmeyecek diri yalnız Sen’sin. Cinler ve insanlar ise hep ölümlüdür!” (Müslim, Zikir, 67)
Resûlullah Efendimiz’in her adımında tevekkülün eserini görmek mümkündür. O, evine girip çıkarken, yatıp kalkarken, hülasa her türlü işinde bu hâlet-i rûhiye ile hareket ederdi. Ümmü Seleme’nin (r.a.) bildirdiğine göre, Allah Resûlü evinden her çıktığında muhakkak yüzünü semâya çevirir ve şöyle dua ederdi:
“Allahım! Sapmaktan, saptırılmaktan, kaymaktan, kaydırılmaktan, haksızlık yapmaktan, haksızlığa uğramaktan, câhilce davranmaktan ve câhillerin davranışlarına muhatap olmaktan Sana sığınırım.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 102-103; Tirmizî, Deavât, 35)
Duâda geçen “Allâh’a tevekkül ettim.” ifâdesi, işlerimi Allah’a ısmarladım, demektir. Ayrılma zamanlarında “Allâh’a ısmarladık” diyerek vedâlaşmak, muhtemelen bu hadis-i şeriften mülhemdir. Bu durumu günlük muâşeret kâidesi olarak uygulamamız, sünnet-i seniyyenin kültürümüzdeki müspet izlerinden birisidir. Bu güzel sünnetin yerine Allah’ı hatırlatmayan basit ve kifâyetsiz ifâdeleri kullanmak uygun değildir.
Peygamber Efendimiz, ashâbına, Allah’a tevekkül etmenin ve gafletten uzak kalmanın lüzûmunu yeri geldikçe anlatmıştır. Zâtü’r-rikâ Gazvesi’nden dönerken, öğle vakti ağaçlık bir vadiye geldiklerinde Resûlullah Efendimiz mola vermiş, mücâhitler de gölgelenmek üzere çevreye dağılmışlardı. Efendimiz semure denilen sık yapraklı bir ağaç altında istirâhate çekilmiş, kılıcını da ağaca asmıştı. Hz. Câbir, hâdisenin devâmını şöyle anlatır:
“Birazcık uyumuştuk ki Resûlullah’ın bizi çağırdığını işittik ve hemen yanına koştuk. Orada bir bedevinin olduğunu gördük. Allah Resûlü şöyle buyurdu:
«– Ben uyurken bu bedevi kılıcımı almış. Uyandığımda kılıç kınından sıyrılmış vaziyette elindeydi. Bana:
– Seni şimdi benim elimden kim kurtaracak, dedi. Ben de üç defa:
«– ‘Allâh’ cevabını verdim.»” (Buhârî, Cihâd 84, 87; Müslim, Fedâil, 13)
Allah Resûlü, mutlak bir ölümle yüz yüze geldiği hâlde, Yüce Rabbi’ne olan tevekkülü sâyesinde korku duymamış ve kendisinden emin bir şekilde “Beni Allah kurtaracaktır!” cevabını vermiştir. Bu metânet ve heybet karşısında sarsılan bedevînin elinden kılıcı düşmüş ve teslim olmuştur. Daha sonra da Efendimiz ashâbını çağırarak onlara tevekkülün zirvesi sayılacak bu misâli, müşahhas olarak göstermiştir. Canına kasteden bedevîyi ise cezalandırma yoluna gitmemiş, bilakis onu İslâm’a dâvet etmiştir. Bu ulvî davranış karşısında eriyen bedevî, kavminin yanına döndüğünde; “Ben insanların en hayırlısının yanından geliyorum.” demekten kendini alamamıştır.
Ashâb-ı kirâm, tevekkülün en güzel örneklerini Efendimiz’in hayatında görmüş, onu hakîkî mânâsı ile kavramış ve hayatına tatbik etmiştir. Yahyâ bin Mürre anlatıyor:
“Hz. Ali halîfe iken, geceleri nâfile namaz kılmak üzere mescide çıkardı. Bir gece kendisini korumak için arkasından gittik. Namazı bitirince yanımıza geldi ve sordu:
– Burada oturmanızın sebebi nedir?
– Seni koruyoruz.
– Semâ ehlinden mi dünyâ halkından mı?
– Dünyâ halkından.
Bunun üzerine Hz. Ali şöyle dedi:
– Tahakkuk etmesine gökte hüküm verilmemiş hiçbir şey, yeryüzünde meydana gelmez. Her bir insana iki koruyucu melek verilmiştir. Bunlar o kimseyi, kaderinin tahakkuk ânına kadar himâye ederler. O an gelince de onu kaderiyle baş başa bırakırlar. Benim üzerimde Allah’ın koruması vardır, ecelim gelince bu koruma nihâyete erecektir. Bir kul kendisi için yazılan şeylerin muhakkak vukû bulacağını, yazılmayanların ise asla meydana gelmeyeceğini bilmedikçe, îmânın tadını alamaz! (İbn-i Asâkir, XLII, 552)
Tevekkül etmeyip Allah’ı unutan ve her yaptığını kendinden bilen kimseler, netîce îtibâriyle yine kaderleri ile yüzyüze geleceklerdir. Ancak Allah’ın rızâsını elde edememiş ve imtihanı kaybetmiş olarak! Tevekkül etmek ise insanı Yüce Rabbi’ne daha yakın kılacağı gibi onun dünyâ hayâtını rahat ve sıkıntısız bir şekilde geçirmesine de yardımcı olacaktır.
Kaynak: Üsve-i Hasene, Erkam Yayınları